آفات مهم درخت انار (کرم گلوگاه انار،شته سبز و کنه انار)

کرم گلوگاه انار (Spectrobates ceratoniae)

كرم گلوگاه، مهمترين عامل كاهش کمی و كيفی محصول انار در كل مناطق انارخيز كشور ميباشد. اين آفت چند ميزبانه است و علاوه بر انار، به میوه های پسته، گردو، بادام، فندوق، پرتقال، زردآلو و به خصوص انجير حمله کرده و خسارت وارد ميكند. كرم گلوگاه انار با تغذيه از بافت درون ميوه ها، راه را برای ورود قارچها و باكتريها به داخل ميوه مهيا نموده و در نهايت گنديدگی ميوه را به دنبال خواهد داشت.

کرم گلوگاه انار در ایران برروی انار دیده می‌شود ولی در کشورهای دیگر میزبان‌های متعدد مانند خرنوب، پرتقال، تمر هندی، ازگیل ژاپنی، بادام زمینی، انجیر، گردو، فندق، خرما، شاه بلوط، سیب، به، هلو، زردآلو و… دارد.

شناسایی کرم گلوگاه انار

حشره کامل پروانه کوچکی است که عرض آن با بالهای باز ۱۵-۲۸ میلیمتر، بال‌های جلویی خاکستری تا خاکستری تیره با دو نوار عرضی است. رگبالها تا اندازه‌ای تیره تر از متن بال، بال‌های عقبی نیمه شفاف، خاکستری مایل به سفید است.

تخم بیضوی و کمی کشیده و به رنگ سفید مایل به زرد است. لاروها به رنگ خاکستری روشن مایل به سفید یا مایل به قرمز کم رنگ بوده و رنگ شفیره به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز که طول ۹ تا ۱۱ میلیمتر است.

این آفت زمستان را به صورت لارو در داخل بقایای میوه روی درخت و یا زیر درخت و گاهی زیر پوست درختان به سر می‌برد. از اواسط بهار تبدیل به شفیره شده و بعد از یک تا دو هفته بسته به حرارت پروانه‌های نسل اول از اواخر خردادماه ظاهر می‌شوند.

ماده‌ها به طور پراکنده و تک تک در درون تاج انار و بر روی بساک یا میله پرچم‌ها تخمریزی می‌کنند. تخم‌ها بعد از ۴ تا ۶ روز بسته به حرارت شبانه روز تفریخ و لاروهای جوان به داخل میوه منتقل می‌شوند. لارو در درون انار از طریق تغذیه از دانه‌های انار و قسمت‌های پوستی انجام می‌گیرد. لاروها در همونجا پوست اندازی و سنین مختلف را سپری می‌کنند. لاروهای کامل در سن آخر برای شفیره شدن به محل تاج انار یا گلوگاه منتقل ودر داخل بقایای پوست و فضولات خود تبدیل به شفیره می‌شوند.

مبارزه با کرم گلوگاه انار

به علت اینکه این کرم تخم‌های خود را داخل تاج میوه میگذارد، مبارزه شیمیایی با آن تقریبا غیر ممکن است، از طرفی دیگر سمپاشی در باغات انار باعث از بین رفتن حشرات مفید و در نتیجه طغیان سایر آفات به خصوص کنه‌ها می‌شود. به همین دلیل برای مبارزه با این آفت از روش به زراعی، بیولوژیکی، فیزیکی و مکانیکی استفاده می‌شود.

روش به‌زراعی:

• رعایت فواصل کاشت انار، شخم درختان در پاییز، تعیین فواصل آبیاری با توجه به بافت خاک، سن درخت و شرایط آب و هوایی، تغذیه، استفاده از ارقام مقاوم، کنترل علف‌های هرز، هرس علمی درختان.

مبارزه فیزیکی و مکانیکی:

• جمع آوری و سوزاندن انارهای باقی مانده روی درخت یا ریخته شده پای درخت که آلوده به لارو کرم گلوگاه انار است.
• جمع‌آوری منظم میوه‌های آلوده روی درخت به صورت همگانی در انبارها و قفسهایی که توری ریز پوشیده شده است نگهداری شود.
• پر کردن تاج میوه انار بوسیله گل و حذف پرچم‌های انار.
• استفاده از تله فرمونی

مبارزه بیولوژیکی:

• در برخی از نقاط کشور گونه هایی از زنبور پارازیتوئید تریکوگراما را که پارازیتوئید تخم این آفت است بر روی میزبان های واسطه نظیر بیدآرد و بید غلات پرورش تکثیر می کنند. علیه تخم های این آفت رهاسازی می‌نمایند.
• زنبورهای تریکوگراما در تخم آفات مهمی مانند کرم ساقه خوار برنج، کرم ساقه خوار ذرت، کرم غوزه پنبه، کرم سیب، کرم گلوگاه انار تخمگذاری کرده، آنها را پارازیته و از بین می‌برد.

شته سبز انار (Aphis punicae)

شته سبز انار با نام علمی Aphis punicae از خانواده‌ی Aphididae ميباشد. این آفت از مهمترين آفت های انار ميباشد و فقط روی درخت انار فعاليت دارد. مهمترین خسارت شته انار، ریزش غیر طبیعی گل‌های اول انار در ابتدای فصل است.

نحوه خسارت

این آفت به تمام سرشاخه ها، سطح زيرين برگها، جوانه ها و گلهای درخت حمله کرده و با تغذيه از شيره‌ی درخت، مواد چسبنده‌ای (عسلک) ترشح میکند و باعث عدم رشد سرشاخه ها، ريزش اغلب گلها و ميوه های جوان ميشود. تراکم و شدت خسارت به دليل گرمای هوا در تابستان كاهش یافته ولی در ماه های پاييز به دلیل کاهش دمای هوا
افزایش مییابد؛ البته شدت خسارت در پاییز به مراتب از بهار، كمتر است.

مبارزه با شته سبز انار

• عوامل كنترل‌كننده‌ی طبيعی بسيار فعال موجود در باغهای انار، مانند انواع كفشدوزكها و شيرشته ها، به خوبی قادرند جمعيت اين آفت را كنترل كنند.
• حذف پاجوش‌های آلوده به شته (ابتدای فصل و در پاییز) .قطع پاجوش قبل از تخمگذاری شته‌های جنسی باعث هدایت آنها به سرشاخه‌ها و تاج درختان انار شده و موجب افزایش خسارت آفت می‌گردد.
• استفاده از سم مالاتیون نیز برای از بین رفتن انواع شته ها کمک می‌کند.

کنه قرمز انار (Tenuipalpus punicae)

کنه قرمز پاكوتاه انار با نام علمی  Tenuipalpus punicae P. & B از خانواده Tenuipalpidae میباشد. اين كنه به عنوان يكی از آفتهای مهم، در تمام مناطق اناركاری ايران است. این آفت در بعضی سالها در بعضی مناطق طغیان کرده است.

طول بدن كنه ماده، ۰/۲۹ و عرض آن ۰/۱۷ ميليمتر ميباشد. تخم اين كنه نسبت به جثه‌ی خود كنه، بزرگ است. طول بدن كنه نر ۰/۲۳ و عرض آن ۰/۱۳ ميليمتر است. رنگ كنه نر، تيره تر و اندازه آن بزرگتر از كنه ماده است و نيز فرورفتگی قسمت انتهايی كنه نر، بيشتر از كنه ماده است.

نحوه خسارت

شدت خسارت این کنه، بستگی به درجه حرارت و ارتفاع منطقه داشته و هرچه ارتفاع کمتر باشد، مقدار جمعیت و میزان خسارت افزایش پیدا میکند. در باغاتی که در ارتفاع ۱۰۰۰ متری از سطح دریا قرار دارند، میزان خسارت به مراتب شدیدتر از باغات کوهپایه و ارتفاعات می باشد.

علائم خسارت این کنه در اوایل فصل چندان محسوس نیست، زمانی که هوا رو به گرمی میگذارد، علائم ابتدایی به صورت نقاط رنگ پریده در روی برگ درختان انار ظاهر میگردند و به تدریج با افزایش تراکم جمعیت کنه‌ها، حالت خشکیدگی بروز نموده و به تدریج برگها شروع به ریزش می‌نمایند. در بعضی از مواقع شدت خسارت آنقدر زیاد میباشد که برگها حتی قبل از شهریور ماه ریزش نموده و درختان بدون برگ شده و میوه ها به صورت خشکیده و نارس در روی سرشاخه‌های بدون برگ مشاهده می‌شود.

پوست میوه ها در اثر تغذیه، در ابتدا حالت پریدگی پیدا میکند و در نهایت به رنگ قهوه‌ای و خشکیده در می‌آید و پس از مدتی بطور کلی آب میوه خشک شده و میوه ها کاملا هسته‌ای و غیرقابل استفاده می٬شوند. خسارت این کنه، گاهی مواقع نیز باعث ترک خوردگی میوه می‌گردد.

از نظر حساسیت ارقام نیز، هرچه رقم دارای پوست نازکتری باشد، بیشتر مورد حمله این آفت قرار می‌گیرد. این کنه روی سطح زیرین برگهای گیاهان میزبان فعالیت داشته و آنها را به رنگ نقره ای و سپس زنگ زده در می‌آورد.

به طور کلی کنه قرمز باعث ضخیم شدن، زنگ زدگی برگ، ریزش برگ، خشکیدگی سرشاخه می‌شود. تغذیه آفت از پوست میوه موجب کوچک ماندن میوه، ایجاد لکه‌های قهوه‌ای سوخته، خشک شدن پوست و ترکیدگی میوه می‌شود.

مبارزه با کنه قرمز انار

باغهای انار به علت استفاده كمتر از عمليات مبارزه شيميايی علیه آفات، از يک محيط بكر و دست نخورده برخوردارند؛ بنابراین دارای تنوع بسيار خوبی از انواع بندپايان بوده كه مهمترين عوامل طبيعی کنترل آفت کنه قرمز پاکوتاه انار برشمرده میشوند. توصیه میشود با توجه به این موضوع و موارد مدیریتی زیر، حتی المقدور از مصرف سموم شيميايی در باغ انار جهت کنترل این آفت خودداری شود.

• کاربرد سموم کنه کش به صورت محلول پاشی
• مبارزه زمستانه با این آفت با کاربرد روغن نیز میسر است
• انجام به موقع مبارزه با علفهای هرز باغهای انار
• انجام شخم زمستانه و هرس پاجوشها در فصل استراحت درخت
• خاک دادن پای درختان انار: این کار ضمن بهبود تغذيه و تأمين مواد معدنی مورد تنظیم فواصل، باعث مدفون شدن كنه‌های زمستان گذران می‌شود
• هرس شاخه‌های دارای آلودگی شدید در فصل رشد
• هر نوع عملياتی كه باعث افزايش رطوبت محيط شود.

سوالات متداول درباره آفات درخت انار

۱) کرم گلوگاه چیست؟ مبارزه فیزیکی و مکانیکی چگونه انجام میگیرد؟

کرم گلوگاه انار در ایران برروی انار دیده می‌شود ولی در کشورهای دیگر میزبان‌های متعدد مانند خرنوب، پرتقال، تمر هندی، ازگیل ژاپنی، بادام زمینی، انجیر، گردو، فندق، خرما، شاه بلوط، سیب، به، هلو، زردآلو و غیره دارد. حشره کامل پروانه کوچکی است که عرض آن با بالهای باز ۱۵-۲۸ میلیمتر، بال‌های جلویی خاکستری تا خاکستری تیره با دو نوار عرضی است. رگبالها تا اندازه‌ای تیره تر از متن بال، بال‌های عقبی نیمه شفاف، خاکستری مایل به سفید است.

مبارزه فیزیکی و مکانیکی: -جمع آوری و سوزاندن انارهای باقی مانده روی درخت یا ریخته شده پای درخت که آلوده به لارو کرم گلوگاه انار است. -جمع‌آوری منظم میوه‌های آلوده روی درخت به صورت همگانی در انبارها و قفسهایی که توری ریز پوشیده شده است نگهداری شود. -پر کردن تاج میوه انار بوسیله گل و حذف پرچم‌های انار. -استفاده از تله فرمونی

۲) چگونه میتوان شته سبز انار را کنترل کرد؟

-حذف پاجوش‌های آلوده به شته (ابتدای فصل و در پاییز) قطع پاجوش قبل از تخمگذاری شته‌های جنسی باعث هدایت آنها به سرشاخه‌ها و تاج درختان انار شده و موجب افزایش خسارت آفت می‌گردد. -استفاده از سم مالاتیون نیز برای از بین رفتن انواع شته ها کمک می‌کند.

۳) خسارت کنه قرمز انار چگونه است؟

این کنه باعث ضخیم شدن، زنگ زدگی برگ، ریزش برگ، خشکیدگی سرشاخه می‌شود. تغذیه آفت از پوست میوه موجب کوچک ماندن میوه، ایجاد لکه‌های قهوه‌ای سوخته، خشک شدن پوست و ترکیدگی میوه می‌شود.