آفت کرم درختان دانه دار و هسته دار

کرم سیب (Codling moth)

کرم سیب با تخم خوار سیب، آفتی Cosmpolit یا همه جایی بوده و در پنج قاره جهان انتشار دارد. در ایران این آفت در اکثر مناطق میوه‌خیز کشور وجود دارد. درختان مورد حمله کرم سیب شامل سیب، به، گلابی، زردآلو، خرمالو، گردو، گوجه،آلو، آلبالو، بادام و انار می‌باشد.

کرم سیب در واقع تخم خوار بوده و برای رسیدن به دانه از بافت میوه نیز تغذیه می‌کند. میوه‌هایی که در مراحل اولیه رشد مورد حمله آفت قرار می‌گیرند، می‌ریزند  و آنهایی که روی درخت باقی می‌مانند در اثر فضولات حشره و عوامل فاسد کننده از قبیل قارچ‌ها و باکتری‌ها غیر قابل استفاده می‌گردند. از نظر شدت خسارت روی گیاهان مختلف سیب در درجه اول اهمیت بوده و پس از آن گلابی و به قرار دارند.

نسل اول این آفت معمولا قادر به وارد کردن خسارت به میوه به نیست و به عبارت دیگر نسل دوم و به ویژه نسل سوم آفت به این گیاه حمله می‌نماید.

شناخت آفت کرم مغزخوار

حشره کامل شب پره کوچکی به رنگ قهوه‌ای مایل به خاکستری است که عرض آن  با بال‌های باز 15 تا 20 میلیمتر است. بالهای جلویی به وسیله خطوط قهوه‌ای روشن مخطط شده و در انتهای هر یک از آنها یک لکه قهوه‌ای تیره با جلای فلزی دیده می‌شود. بال‌های زیر به رنگ قهوه‌ای روشن می‌باشند. در حشره کامل نر یک لکه کوچک مستطیلی سیاه در سطح زیری بال جلو دیده می‌شود.

مبارزه با آفت مغزخوار

پیشگیری از حمله آفات همواره آسان تر بوده و هزینه‌های کمتری برای ما به همراه خواهد داشت. همچنین آنکه درختان سالم محصول دهی و عملکرد بهتر و بیشتری از خود نشان می‌دهند.

برای پیشگیری از حمله این آفت می‌توان اقدامات زیر را انجام داد: بهداشت باغ، جمع آوری میوه‌های برداشت نشده، ترمیم تنه‌های آسیب دیده، مدیریت تغذیه.
لازم است بدانید قسمت اعظم عملیات مربوط به مدیریت باغ در اواخر فصل پاییز و فصل زمستان انجام می‌شود.

جهت مبارزه با این آفت انجام چند نوبت عملیات سم‌پاشی در طول فصل ضروری است. کابرد مداوم سم و تکرار عملیات سمپاشی علاوه بر از بین بردن فون دشمنان طبیعی مشکلات زیست محیطی را در بر خواهد داشت. به همین منظور بررسی‌هایی انجام شده که از جمله روشی برای کنترل می‌توان به IPM اشاره کرد.

در روش IPM از چند روش برای کنترل یک آفت به صورت تلفیقی استفاده میشود. پیاده سازی روش IPM از ماه شهریور آغاز می‌شود. فرمون‌های جنسی معمولا به سه روش مورد استفاده قرار می‌گیرد:

پیش آگاهی: از موقع مناسب مبارزه با آفت هدف است. در این روش کپسول‌های حاوی فرومون مصنوعی در تله‌هایی که بدین منظور طراحی شده‌اند تعبیه شده و شب پره‌هایی که آماده جفت‌گیری است را شکار می‌نمایند. این شیوه  با آماربرداری‌های دقیق و مرتب میزان تراکم آفت را مشخص کرده در نتیجه زمان دقیق مبارزه شیمیایی را برای کشاورزان تعیین می‌کند. با کمک این روش تعداد دفعات سمپاشی کاهش می‌یابد و امکان رشد دشمنان طبیعی در محیط فراهم می‌گردد.

اختلال در جفت‌گیری: در این روش با هدف کاهش میزان جفت‌گیری پروانه‌های نر و ماده از طریق اشباع محیط به وسیله فرومون و ایجاد اختلال در مکان‌یابی حشره ماده توسط نر صورت می‌گیرد، سطح باغ به وسیله فرومون‌های مصنوعی به صورت اشباعی پوشش داده می‌شود. در این روش پروانه نر از بین نرفته و تنها از طریق اشباع فرومون از جفت‌گیری آن با پروانه ماده جلوگیری می‌شود.

شکار انبوه: در این روش تعداد تله‌های فرومونی چسبنده در واحد سطح افزایش داده شده به نحوی که جمعیت زیادی از پروانه‌های نر با جلب به طرف این تله‌ها و گرفتار شدن بر روی سطح چسبنده تله از بین رفته و از محیط باغ حذف می‌شوند. به دنبال آن با کاهش جفت‌گیری پروانه‌های ماده، میزان تخمگذاری و در نتیجه خسارت نیز کاهش می‌یابد.

مبارزه مکانیکی

• پاک کردن و از بین بردن پوسته‌های شل و شکسته روی تنه درختان، زیرا این محل‌ها پناهگاه زمستانه لارو آفت است.
• بستن مقوای چین‌دار و یا گونی بدور تنه درختان و بازدید مرتب آن‌ها و از بین بردن لاروهایی که برای شفیره شدن به این نوارها پناه می‌آورند.
• جمع‌آوری و انهدام میوه‌های آلوده در سراسر فصل رویش

مبارزه شیمیایی

برای کنترل شیمیایی آفات کرم مغز خوار گردو، در زمانیکه لاروهای آن از تخم خارج شده باشند ولی هنوز به درون میوه راه نیافتاده‌اند.این عمل ممکن است به وسیله تله‌های نوری، فرومونی و یا طعمه‌ای از طریق پیش آگاهی مشخص شود؛ مهم‌ترین نکته در مبارزه شیمیایی کرم مغز خوار گردو؛ زمان مبارزه است. ۶ تا ۷ روز پس از پیک پرواز؛ زمان مبارزه علیه لاروشن یک میباشد، که باعث ریزش گردوها می‌شود.

لازم است بدانید سمپاشی متناسب با تعداد نسل آفت و میزان خسارت آن تنظیم و زود سمپاشی کردن بهتر از دیر سمپاشی کردن است. به شرط آنکه در زمان سمپاشی آفتاب شدید و بارندگی نباشد.

کرم به (Quince moth)

در سال ۱۳۴۲ضمن بررسی‌های دواچی اسماعیلی در زمینه زیست شناسی و مبارزه با کرم سیب معلوم گردید کرم زدگی میوه‌های سیب، گلابی و بخصوص به منحصر به کرم سیب نیست و گاهی در میان میوه‌های آلوده لاروهای قرمز ارغوانی رنگی مشاهده می‌شود که اگرچه نحوه خسارت آنها به گونه کرم سیب شباهت نسبی دارد ولی از نظر شکل شناسی کاملا قابل تفکیک می‌باشند

همچنین مشاهده گردید که تعداد لاروهای ارغوانی رنگ نسبت به کرم سیب هر چه به پاییز نزدیکتر می‌شویم در زیر پوستکهای تنه درختان سیب و گلابی بیشتر می‌شود. با تفکیک لاروها برحسب مشخصات ظاهری و قراردادن آنها در انکوباتور شب پره‌هایی بدست آمد که از نظر شکل ظاهری کاملا از کرم سیب متمایز بودند.

نمونه‌هایی از این حشرات برای تشخیص گونه به زوریخ ارسال گردید و بوسیله سوتر W.Sauter گونه E.bigella تشخیص داده شد. لاروهای این آفت اخیرا زیرپوست درختان انار مشاهده شده است.

شناسایی

عرض حشره کامل با بالهای باز ۱۶ تا ۱۹ میلیمتر می‌باشد. بالهای جلویی خاکستری رنگ که در ثلث انتهایی آن یک نوار روشن مضرس دیده می‌شود که سمت داخلی آن سایه دار می‌باشد. و در ثلث جلویی این بالها نیز یک نوار مورب به رنگ روشن دیده می‌شود که سایه آن به سمت انتهایی بال است.

تخم بیضوی نزدیک به کروی به طول ۰/۵ میلیمتر و به رنگ سفید شکری و سطح آن مشبک و ناصاف است. لاروهای سن اول پس از خروج به رنگ سفید شکری هستند و به تدریج رنگشان به خاکستری کثیف تغییر یافته به طوریکه به راحتی از لاروهای کرم سیب که به رنگ سفید شکری با زمینه ارغوانی می‌باشند قابل تشخیص خواهند بود. گذشته از اختلاف فوق دو وجه تمایز دیگر لاروهای این حشره را از کرم سیب جدا می‌کند.

۱- قلاب‌های پاهای شکمی (کروشه) این لاروها روی دایره قرار داشته و ضمنا تمام پیرامون دایره را اشغال می‌نماید در حالیکه در کرم سیب این قلابها روی یک بیضی بوده که ضمنا از یک طرف باز است.

۲- در لاروهای کرم به در محوطه کوچک جلو اولین سوراخ تنفسی، دو عدد مو وجود دارد در حالیکه در کرم سیب تعداد این موها سه عدد می‌باشد. اما دو راه عملی و آسان تشخیص کرم به از کرم سیب به شرح زیر است:
کرم به دارای پیله نیمه شفاف و نازک است بطوریکه لاروهای کرم به از خارج پیله به خوبی نمایان هستند در حالیکه پیله کرم سیب ضخیم بوده و لاروهای از خارج آن نمایان نیستند. لارو کرم به در داخل پیله به طور مستقیم و راست قرار می‌گیرد درصورتیکه لارو کرم سیب به طور خمیده و تاشده در داخل پیله دیده می‌شود.

کرم به دارای دیاپوز اجباری نیست و در تمام طول فصل در شرایط مساعد می‌تواند فعالیت نماید درحالیکه لاروهای زمستانه کرم سیب دارای دیاپوز اجباری است.

تخم‌های کرم به تقریبا سبه کروی است و حشره دوست دارد آن را در لابه‌لای پرزهای میوه یا برگ و شاخه قرار دهد و سطوح ناصاف را برلای تخمگذاری ترجیح می‌دهد. ولی کرم سیب دارای تخمهای پولک مانند بوده و تخمها بیشتر در سطوح صاف و بدون پرز قرار داده می‌شود.

خسارت

لاروها بیشتر از فرورفتگی محل اتصال دم میوه وارد آن می‌شوند. در صورتیکه خراشهایی در سطح میوه وجود داشته باشد از محل خراشها نیز داخل می‌شوند. یک لارو معمولا چند میوه را مورد حمله قرار می‌دهد. لاروها از میوه و پوشش دانه تغذیه می‌کنند و ممکن است داخل میوه تبدیل به شفیره شوند. تراکم این آفت در نسل آخر به حداکثر خود می‌رسد به همین دلیل خسارت آن در آخر تابستان و پاییز به خصوص روی سیب و گلابی و به خیلی شدید است.

مبارزه

۱- زنبور پارازیتوئد لارو کرم به (Dybrachis boarmeae)
۲- مبارزه شیمیایی علیه آفت همانند کرم سیب می‌باشد با این تفاوت که چون این آفت در آخر فصل رشد شدت بیشتری دارد، در نواحی مانند کرج، حدود اوایل شهریورماه روی سیبها گلابی‌های پاییزه یک سمپاشی اضافی الزامی است. علاوه بر سمپاشی اخیر، در اواخر شهریور یا اوایل مهر نیز، درختان به را باید سمپاشی نمود. ولی این درختان تا اوایل تیرماه برای کرم به احتیاج به سمپاشی ندارند و می‌توان از دو سمپاشی اول روی این درختان صرف نظر کرد.

کرم آلو (Plum fruit moth)

در اکثر مناطق کشور انتشار دارد. از آفات مهم درختان میوه هسته دار شامل انواع آلو، گوجه، هلو و گاهی زردآلو و گیلاس، آلبالو و قیسی می‌باشد. به آلو سیاه خسارت زیادی می‌زند. لاروهای این آفت علاوه بر میوه ممکن است جوانه‌ها را مورد حمله قرار دهند.

خسارت عمده آن شامل تغذیه لارو از گوشت یا پریکارپ میوه می‌باشد. میوه‌های کرم زده در صورتیکه لاروها میوه را ترک کرده باشند محتوی توده متراکم فضولات سیاه رنگ آن می‌باشد. بر اثر عکس‌العمل اپیدرم میوه صمغی از آن بیرون می‌آید که یکی از علائم تشخیص میوه‌های آلوده می‌باشد. این میوه‌ها اکثرا ریزش می‌نمایند.

شناسایی

حشره کامل کرم آلو کم و بیش شبیه حشره کامل کرم سیب است با این تفاوت که از آن کمی کوچکتر است و لکه قهوه‌ای تیره با جلای فلزی در انتهای بالهاتی جلویی دیده نمی‌شود. تخم این پروانه کوچک، گرد و ۱ تا ۱/۵ میلیمتر قطر دارد و شبیه به شیشه ساعت است.

در این گونه شبکه بندی یا دانه دانه بودن سطح تخم نسبتا درشت تر از تخم کرم سیب است. لاروها کم و بیش هم رنگ کرم سیب هستند با این تفاوت که حتی وقتی که کامل شده باشند، کپسول سروپلاک پشت سینه به رنگ قهوه‌ای شکلاتی باقی می‌ماند. شفیره این پروانه کوچک در حدود ۱۰ میلیمتر و به رنگ قهوه‌ای در داخل پیله به طور خمیده قرار گرفته است.

مبارزه

این حشره یک آفت کلیدی روی گوجه و آلو می‌باشد. در نقاط گوجه و آلوکاری مهم کشور باید طبق برنامه دقیقی که در قالب پیش‌آگاهی طرح ریزی می‌گردد با آن مبارزه نموده می‌توان سمپاشی برعلیه مهمترین آفات آلو و گوجه را نیز براساس مبارزه با این حشره تنظیم نمود و به عبارت دیگر با مبارزه بر علیه این آفت سایر حشرات مهم این دو میوه را زیر پوشش سم برد.

البته حشراتی نظیر زنبور گوجه Hoplocampa minuta از نظر زمان مبارزه مطابقت چندانی با این حشره ندارد ولی در مقابل می‌توان مبارزه بر علیه شپشکهای نخودی Eulecanium coryli، شپشکهای آسیایی Tecaspis asiatica و حتی شته‌های Hyalopterus pruni و Pterochloroides persicae را با مبارزه با نسل اول این آفت تلفیق نمود.

زمان مبارزه با کرم آلو را می‌توان براساس تخمگذاری حشره و مشاهده اولین تفریخ تخمها پی ریزی نمود. اکنون که تله‌های فرمونی برای پیگیری و نوسان جمعیت این حشره به بازار آمده است می‌توان با استفاده از داده‌های آن و روشن شدن شروع و پایان نسلها و طبیعتا با کمک گرفتن از شروع تخمگذاری حشره زمانهای مبارزه را مشخص نمود.

کرم هلو (Orient fruit moth)

درختان مورد حمله عبارتند از هلو، گیلاس، سیب، گلابی، بادام، به، گوجه و خسارت آن روی هلو بیشتر است. خسارت آن بخصوص در اول بهار با خسارت کرم سرشاخه خوار هلو مشابهت دارد. بدین ترتیب که لاروهای این گونه نیز با وارد شدن به سرشاخه‌های جوان و چوبی نشده، موجب پلاسیدگی و خشک شدن سرشاخه‌ها می‌گردند.

البته با بازکردن این سرشاخه‌ها و مشاهده لاروها، کاملا مشخص می‌شود که کدام گونه ایجاد خسارت کرده است زیرا لاروهای این آفت برخلاف کرم سرشاخه خوار هلو رنگ قهوه‌ای مخطط ندارند، بلکه صورتی مایل به سفید هستند.

لاروهای جوان نسل اول به جوانه‌های انتهایی وارد شده و آنها را سوراخ نموده و تا حدود ۷ سانتی‌متر به داخل چوب نفوذ می‌نمایند. یک لارو ممکن است تا پنج جوانه را سوراخ نموده و موجب مرگ سرشاخه‌ها گردد. سرشاخه‌های مبتلا مرده و برگهای آن آویزان می‌شوند.

براثر این نوع خسارت رشد طبیعی درخت متوقف شده و جوانه‌های جانبی به وجود آمده و درخت ظاهر جاروئی پیدا می‌کند. پس از تشکیل میوه و زمانی که سرشاخه‌ها سفت و سخت می‌شوند خسارت لارو متوجه میوه می‌شود. لارو از گوشت میوه تغذیه نموده و پس از رشد کامل از میوه خارج و در محل آلودگی صمغ تشکیل می‌گردد. میوه‌های کرم خورده روی زمین ریخته و هلوهای ارقام دیررس بیشتر به این آفت مبتلا می‌شوند.

شناسایی

مشخصات ظاهری این آفت شبیه کرم آلو بوده ولی اندازه آن کوچکتر است. تشخیص این گونه از کرم آلو بر اساس مقایسه ژنیتالیا و سایر خصوصیات میکرو مرفولوژیک می‌باشد.

مبارزه

مبارزه با این آفت مانند کرم سیب است. برخلاف کرم آلو یک یا دوبار سمپاشی در مناطق معتدل گرم مسئله را حل نمی‌کند بلکه مصادف با شروع هر نسل باید لاقل یک بار درختان را سمپاشی نمود.

کرم سفید ریشه یا سوسک زردآلورسانک (Polyphylla olivieri)

این حشره در اکثر مناطق ایران وجود دارد و از ریشه گیاهان مختلفی تغذیه می‌نماید. از این جهت می‌توان به گیلاس، گلابی، سیب، به، هلو، گوجه، آلو، زردآلو، آلبالو، انار، مو، تاج خروس وحشی، گونه‌های Chenopodium، خیار، بادمجان، لوبیاسبز، کدو، سیب زمینی، یاس بنفش، برگ بو، برگ نو، گلایول، چمن، تبریزی، بید و نارون اشاره کرد.

شناسایی

طول حشره کامل ۲۷ تا ۳۵ میلیمتر، رنگ عمومی بدن قهوه‌ای و پشت سینه اول سه نوار روشن طولی دیده می‌شود. بالپوشها دارای لکه‌های سفید فراوانی هستند. در نر شاخک از نوع Flabellate و هفت ورقه‌ای است در حالیکه در ماده از نوع Lamellate و ۵ پره‌ای است.

در لبه خارجی ساق پای جلویی حشره نر دو دندانه و در حشره ماده سه دندانه دیده می‌شود. تخم درشت، سفید رنگ و بیضی شکل بوده، طول آن حدود ۴ میلیمتر و عرض آن حدود ۲/۵ میلیمتر است. لارو آن Scarabaeiform می‌باشد بدین معنی که خمیده بوده و دارای سه جفت پاهای سینه‌ای مشخص می‌باشد.

اهمیت اقتصادی این حشره بسیار بالا بوده و یک لارو قادر است که نهالی را به تنهایی نابود کند. زیان آورترین مرحله لارو سن آخر است. لاروها در خاکهای مرطوب فعالیت بیشتری دارند. فعالیت این حشره در سطح باغ لکه‌ای است.

مبارزه

۱- جمع‌آوری حشرات کامل از اواخر بهار به بعد:
الف) جمع‌آوری حشرات در صبح زود بوسیله تکاندن درختان
ب) جمع‌آوری حشرات کامل با کمک نور چراغ
۲- از بین بردن علفهای هرز سطح باغ از علفهای هرز یکساله و چند ساله چون منبع غذایی خوبی برای لاروهای سن اول هستند.
۳- شخم زمستانه و جمع‌آوری لاروها در اسفندماه
۴- مبارزه شیمیایی
۵- امروزه از باکتری Bacillus popilliae برعلیه این آفت استفاده می‌کنند که باعث بوجود آمدن بیماری شیری (Milky disease) در لاروها می‌شود.
۶- قارچ Metarrhizium anisopliae نیز روی لاروها تاثیر دارد.

سوالات متداول درباره آفت کرم درختان دانه دار و هسته دار

۱) تفاوت کرم به و سیب در چیست؟

لاروهای سن به اول پس از خروج به رنگ سفید شکری هستند و به تدریج رنگشان به خاکستری کثیف تغییر یافته به طوریکه به راحتی از لاروهای کرم سیب که به رنگ سفید شکری با زمینه ارغوانی می‌باشند قابل تشخیص خواهند بود.

گذشته از اختلاف فوق دو وجه تمایز دیگر لاروهای این حشره را از کرم سیب جدا می‌کند.

۱- قلاب‌های پاهای شکمی (کروشه) این لاروها روی دایره قرار داشته و ضمنا تمام پیرامون دایره را اشغال می‌نماید در حالیکه در کرم سیب این قلابها روی یک بیضی بوده که ضمنا از یک طرف باز است. ۲- در لاروهای کرم به در محوطه کوچک جلو اولین سوراخ تنفسی، دو عدد مو وجود دارد در حالیکه در کرم سیب تعداد این موها سه عدد می‌باشد. اما دو راه عملی و آسان تشخیص کرم به از کرم سیب به شرح زیر است:
کرم به دارای پیله نیمه شفاف و نازک است بطوریکه لاروهای کرم به از خارج پیله به خوبی نمایان هستند در حالیکه پیله کرم سیب ضخیم بوده و لاروهای از خارج آن نمایان نیستند. لارو کرم به در داخل پیله به طور مستقیم و راست قرار می‌گیرد درصورتیکه لارو کرم سیب به طور خمیده و تاشده در داخل پیله دیده می‌شود.

۲) چگونه می‌توان کرم آلو را کنترل کرد؟

این حشره یک آفت کلیدی روی گوجه و آلو می‌باشد. در نقاط گوجه و آلوکاری مهم کشور باید طبق برنامه دقیقی که در قالب پیش‌آگاهی طرح ریزی می‌گردد با آن مبارزه نموده می‌توان سمپاشی برعلیه مهمترین آفات آلو و گوجه را نیز براساس مبارزه با این حشره تنظیم نمود و به عبارت دیگر با مبارزه بر علیه این آفت سایر حشرات مهم این دو میوه را زیر پوشش سم برد.

زمان مبارزه با کرم آلو را می‌توان براساس تخمگذاری حشره و مشاهده اولین تفریخ تخمها پی ریزی نمود. اکنون که تله‌های فرمونی برای پیگیری و نوسان جمعیت این حشره به بازار آمده است می‌توان با استفاده از داده‌های آن و روشن شدن شروع و پایان نسلها و طبیعتا با کمک گرفتن از شروع تخمگذاری حشره زمانهای مبارزه را مشخص نمود.

۳) نحوه مبارزه با آفت مغزخوار چیست؟

پیشگیری از حمله آفات همواره آسان تر بوده و هزینه‌های کمتری برای ما به همراه خواهد داشت. همچنین آنکه درختان سالم محصول دهی و عملکرد بهتر و بیشتری از خود نشان می‌دهند.برای پیشگیری از حمله این آفت می‌توان اقدامات زیر را انجام داد: بهداشت باغ، جمع آوری میوه‌های برداشت نشده، ترمیم تنه‌های آسیب دیده، مدیریت تغذیه.

جهت مبارزه با این آفت انجام چند نوبت عملیات سم‌پاشی در طول فصل ضروری است. کابرد مداوم سم و تکرار عملیات سمپاشی علاوه بر از بین بردن فون دشمنان طبیعی مشکلات زیست محیطی را در بر خواهد داشت.