فروشگاه کشاورزی پارس مرکبات | عرضهکننده انواع کود و سم، کارشناسی فنی باغات و مزارع
نویسنده: پارس مرکبات 
گیاه جو از خانواده گندمیان بوده و جز گیاهان یکساله می‌باشد. خواستگاه اصلی آن معمولا نامشخص است اما بعضی از محققان خواستگاه آن را کوه‌های زاگرس در ایران، فلسطین و فلات آناتولی می‌دانند.
این گیاه کاربردهای مختلفی داشته اما بیشتر به صورت بلغور یا کامل برای خوراک دام استفاده می‌شود. ارزش غذایی این گیاه نسبت به ذرت کمتر است اما از این گیاه برای پخت و پز و تهیه نان استفاده می‌شود.
انواع جو
۱- جو پوست کنده: این نوع جو بدون پوست بوده و جز پرکاربردترین و پر طرفدارترین غلات در سراسر جهان است. برای کندن پوست آن، این دانه فرایندی را پشت سر می‌گذارد. این نوع جو برای پختن انواع سوپ، آش و خوراک مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا جو پوست کنده راحتتر پخته می‌شود.
۲- جو دو سر: این نوع جو جز کامل ترین و بترین غلات از نظر آنتی اکسیدان ها، فیبر، مواد معدنی و ویتامین‌ها محسوب شده و معمولا به صورت بلغور و یا پرک موجود است.
۳- جو پرک: این نوع جو سرشار از مواد مغذی مانند آهن، ویتامین، فیبر، آنتی اکسیدان‌ها و غیره می‌باشد که برای بیماری‌های قلبی بسیار مفید است.
سازگاری گیاه جو
گیاه جو یکی از سازگارترین نوع غلات بوده که در خاکهای مختلف رشد می‌کند و مقاومت بیشتری نسبت به خشکی در مقایسه با گندم دارد. کشت جو از نظر اقتصادی در مناطق خشک به صرفه‌تر است و در شرایط دیم نیز عملکرد بهتری نسبت به گندم دارد. نیاز کودی این گیاه معمولا با گندم یکسان می‌باشد.
کشت جو در فصول مختلف
از لحاظ مقاومت و حساسیت به سرما سه نوع جو در ایران کشت می‌شود:
بهاره؛ که به سرما حساس است و در فصل بهار کشت می‌شود.
پاییزه؛ تاریخ کاشت آن پاییز است و در فصل بهار سنبله می‌زند.
حد وسط؛ در هر دو فصل بهار و پاییز کشت می‌شود.
برعکس گندم، جوی بهاره و پاییزه از همدیگر قابل تشخیص نیستند.
به طور کلی جوی پاییزه به نسبت سایر انواع جو هم از لحاظ عملکرد و هم از لحاظ اندازه دانه‌ها و پروتئین بهتر است به این خاطر که در کشت پاییزه گیاه فرصت کافی برای رشد دارد.
پروش جو در ایران
تاریخ کشت جو پاییزه
زمان مناسب کاشت جو با توجه به اقلیم مناطق کشت متفاوت است، به طوریکه درمناطق کوهستانی با بارندگی‌های مناسب و تابستان‌های خنک اواخر شهریور تا نیمه اول مهر ماه توصیه می‌شود.
در مناطق معتدل سرد نیمه اول مهر تا ۲۰ آبان و در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر از نیمه آبان تا نیمه آذر مناسب است.
تاریخ کشت جو بهاره
به دلیل حساسیت زیاد جو به سرمای زیر صفر بهتر است جوی بهاره زودتر کشت شود تا از سرمای دیررس بهاری در امان باشد و قبل از فرا رسیدن روزهای گرم و خشک برسد. اگر جو به موقع کاشته نشود دانه‌هایش لاغرتر می‌شود و پروتئین آن کمتر می‌شود.
آماده سازی زمین
خاک لومی و نور خورشید فراوان برای رشد جو مناسب می‌باشد. خاک اسیدی برای رشد جو مناسب نیست، اگر از خاک مزرعه خود مطمئن نیستید حتما آزمایش خاک انجام دهید. PH مناسب برای رشد جو بالاتر از ۶ است.
هر ساله بعد از برداشت جو برای تامین مواد مغذی از دست رفته زمین زراعی لازم است با انجام عملیات کوددهی خاک زمین مرغوب شود. همزمان می‌توانید مقداری کمپوست یا کود حیوانی پوسیده به زمین اضافه کنید. مراحل آماده سازی زمین گندم و جو یکسان است.
برای کاشت جوی پاییزه و بهاره لازم است تا ۶ ماه زودتر زمین شخم زده شود.
کوددهی گیاه جو
بدیهی است که اگر آزمایشات خاک مزرعه صورت گیرد، مقادیر دقیقتری از مواد مغذی مورد نیاز را می‌توان جهت بهبود عملکرد اضافه نمود. به طورکلی جو در خاک های ضعیف عملکرد خوبی نخواهد داشت و به نیتروژن، فسفر و پتاسیم نیاز دارد.
به دلیل حلالیت بالای ازت و قابلیت آبشویی آن و نفوذ به لایه‌های پایینی خاک معمولا ازت را در چند مرحله اضافه می‌کنند. حدودا ۱۰۰ الی ۱۵۰ کیلوگرم ازت، ۷۰ کیلوگرم فسفر و ۷۰ الی ۱۰۰ کیلوگرم پتاسیم در هر هکتار باید در اختیار گیاه قرار گیرد.
توصیه می‌شود که ازت در سه مرحله قبل از کشت، بعد از آبیاری دوم و قبل از خوشه دهی به طور مساوی به زمین اضافه شود.
فسفر برای افزایش محصول لازم است و باید در اختیار ریشه قرار گیرد به همین دلیل قبل از کاشت به زمین اضافه می‌شود و توسط دیسک زدن به عمق ۳۰ سانتی‌متری خاک برده می‌شود.
پتاسیم نیز مقاومت گیاه را افزایش می‌دهد و قبل از کاشت و در مرحله اول رشد به زمین اضافه می‌شود. در کنار کودهای اصلی گیاه به عناصر ریز مغذی (روی، آهن، مس و غیره) نیز احتیاج دارد. که باید به آن نیز توجه شود.
علائم کمبود مواد مغذی در گیاه جو
• کمبود نیتروژن رشد را کاهش می‌دهد و باعث زردی برگها می‌شود.
• کمبود فسفر بر روی برگها لکه‌های آبی و ارغوانی ایجاد می‌کند.
• کمبود پتاسیم باعث ایجاد سوختگی در کناره‌های برگها می‌شود.
انتخاب بذر جو
برای افزایش عملکرد بهتر است از بذر اصلاح نژاد شده استفاده شود اما در صورت عدم دسترسی، بذرهای مصرفی خود را حتما ضدعفونی نمایید. دقت کنید که اندازه بذرها یکسان باشد، آلوده به بذر علفهای هرز نباشد و عاری از کرم خوردگی باشد.
کاشت جو
مجموعا برای کشت به صورت مکانیزه ۷۰ الی۱۰۰ کیلوگرم و برای کاشت دستی ۱۵۰ الی ۲۰۰ کیلوگرم بذر در هکتار نیاز است. در کشت با استفاده از دست، بعد از پاشیدن بذر روی آن دیسک سبک می‌زنند تا بذر به زیر خاک برود.
اما در کشت توسط دستگاه شیارهایی به عمق ۳ الی ۴ سانتی‌متری روی زمین ایجاد می‌شوند و جو به صورت خودکار در فاصله مناسبی درون شیارها می‌افتد و قسمت انتهایی دستگاه روی بذر را با خاک می‌پوشاند.
تراکم کاشت
بیشترین تراکم مناسب برای غلات از ۲۰۰ تا ۲۵۰ بوته در متر مربع می باشد. استفاده از بذور بیشتر نه تنها موجب افزایش عملکرد نمی‌شود بلکه مسبب خسارت هم خواهد شد.
دستورالعمل مقدار بذور مناسب برای کشت در مراکز تحقیقاتی توصیه می‌شود.
آبیاری گیاه جو
آب در طول دوره رشد گیاه جو بسیار اهمیت دارد. آب مورد نیاز جو پاییزه بیشتر از جو بهاره است به طوری که در هر هکتار، از کاشت تا برداشت از۴۰۰۰ تا ۷۰۰۰ مترمکعب آب نیاز دارد.
حتی در کشت دیم به ۲۵۰ میلی متر بارندگی با پراکنش بالا نیاز است تا رطوبت مورد نیاز تامین شود. اکثرا آبیاری به صورت سطحی (کرتی) و یا تحت فشار است که آبیاری تحت فشار راندمان بسیار بالایی دارد.
حساس ترین مرحله از رشد جو به آب، از مرحله گرده افشانی تا رسیدن دانه‌هاست.
علف هرز گیاه جو
برای مبارزه با علفهای هرز جو نیز مانند علف هرز گندم و همه محصولات اول از همه کاشت بذر عاری از هر گونه علف هرزی شرط است. در صورت بروز مشکل، وجود نیروهای انسانی و ادوات مخصوص برای ریشه کن کردن آنها مورد نیاز است. استفاده به موقع از علف کشها نیز تاثیر گذار است.
به عنوان مثال از علف کش توفوردی به میزان ۱ الی ۱.۵ لیتر در هر هکتار در مرحله پنجه زنی استفاده شود.
علف کشهای گوناگونی در بازار وجود دارند که برای استفاده از هرکدام از آنها در زمین زراعی خود بهتر است در زمان مناسب با کارشناسان کشاورزی مربوطه مشاوره نمایید و بهترین انتخاب را انجام دهید تا گیاهتان بهترین عملکرد را داشته باشد.
بیماری‌ها
از جمله بیماری‌های گیاه جو می‌توان به زنگ سیاه که جوشهای قهوه‌ای و سیاه روی تمام قسمت گیاه و سیاهک پنهان و سفیدک پودری و غیره را نام برد. در مواقع بروز این بیماری‌ها باید از قارچ کشهای مربوط به آنها به منظور جلوگیری از انتشار آلودگی استفاده نمود.
برداشت جو
هرگاه رنگ گیاه زرد شود و رطوبت دانه حدودا ۳۰ درصد باشد آماده برداشت است. بهترین روش برداشت برای کاهش ریزش دانه‌ها استفاده از کمباین است.
ترجیحا جو را اول صبح یا آخر شب برداشت می‌کنند که رطوبت هوا مانع از ریزش دانه‌ها شود. دقت کنید که قبل از ذخیره برای جلوگیری از فاسد شدن باید رطوبت دانه‌ها کاهش پیدا کند.
سوالات متداول درباره آشنایی با گیاه جو
۱) گیاه جو در چه خاکی خوب رشد می‌کند؟
گیاه جو یکی از سازگارترین نوع غلات بوده که در خاکهای مختلف رشد می‌کند و مقاومت بیشتری نسبت به خشکی در مقایسه با گندم دارد. کشت جو از نظر اقتصادی در مناطق خشک به صرفه‌تر است و در شرایط دیم نیز عملکرد بهتری نسبت به گندم دارد.
خاک لومی و نور خورشید فراوان برای رشد جو مناسب می‌باشد. خاک اسیدی برای رشد جو مناسب نیست.
۲) انتخاب بذر مناسب چه تاثیری در کیفیت محصول دارد؟
برای افزایش عملکرد بهتر است از بذر اصلاح نژاد شده استفاده شود اما در صورت عدم دسترسی، بذرهای مصرفی خود را حتما ضدعفونی نمایید. دقت کنید که اندازه بذرها یکسان باشد، آلوده به بذر علفهای هرز نباشد و عاری از کرم خوردگی باشد.
۳) جو بهاره بهتر است چه زمانی کاشته شود؟
به دلیل حساسیت زیاد جو به سرمای زیر صفر بهتر است جوی بهاره زودتر کشت شود تا از سرمای دیررس بهاری در امان باشد و قبل از فرا رسیدن روزهای گرم و خشک برسد. اگر جو به موقع کاشته نشود دانه‌هایش لاغرتر می‌شود و پروتئین آن کمتر می‌شود.
