طراحی باغ
هر چه وسعت گسترده تری از سطح کره زمین زیر پوشش اسفالت یا بتون قرار میگیرد یا توسط کشاورزی صنعتی از سطح آن کاسته میشود، فضای سبز زنده باغها بیش از پیش اهمیت مییابند. استعداد بالقوه زمینهای ما به عنوان اکوسیستمهای در حال رشد، تحت تاثیر طرح و ترکیب چارچوب باغ قرار میگیرند. این، همه بخشهای ساختار فضای سبز را شامل میگردد (پاسیوها، معابر، جادهها، حصارها، دیوارها، پرچینها، چمنها، ساختمانهای فضای سبز و موارد خاص).
معمولا الوار و سنگ «فضای سبز سخت» باغ را تشکیل میدهند؛ درحالی که گیاهان را میتوان «تزئینات نرم» نامید. باید در طراحی باغ تصمیم گرفت. به عنوان مثال پرچینها یا چمنها، جایگزین «نرم» حصارها و پیادهروها هستند.
قدرت طراحی
امروزه بیش از همیشه انواع زیاد ی طرح و مواد ساختمانی برای باغ وجود دارد. برنامههای تلویزیونی و مجلات باغبانی به ما توصیه میکنند که از این مواد در همه کارها؛ از مسیرها و حصارها گرفته تا مطرح کردن یک استعداد خلاق، استفاده کامل ببریم. این کار چگونه در باغدار ارگانیک تاثیر میگذارد؟
اگر لازم است که فلسفه باغبانی ارگانیک در فضای سبز سخت به کار رود، باید نگاهی دقیق به مواد؛ از جمله استخراج مواد خام، فرایند حمل و نقل، استفاده از آنها در باغ، چگونگی اثر آنها بر اکولوژی باغ و درنهایت بازیافت آنها داشته باشیم. باغداران ارگانیک باید از مرحله طراحی در جستجوی یافتن راههای پایدار تامین و نگهداری چارچوب باغ بوده؛ درضمن به فکر چگونگی حمایت تصمیمات اتخاذ شده از دنیای سبز زنده نیز باشند. لازم است نه تنها طرح باغ و انتخاب مواد بلکه نیازمندیهای نگهداری نیز در نظر گرفته شوند.
ایجاد خطوط راهنما
ارزیابی هزینههای زیست محیطی مصالح ساختمانی باغی و عملیات مربوط، زمینهی به نسبت تازهای است و با اصلاح سیاستهای زیست محیطی توسط شرکتها، موقعیت به طورمستمر در حال تغییر میباشد.
علاوه بر این، استانداردهایی ارگانیک برای فضای سبز سخت وجود ندارند؛ لذا باید اصول اساسی باغداری ارگانیک – پایداری و اثر کم زیست محیطی – را به کار بست.
برخی از مواد؛ از قبیل منابع محلی و الوار خوب مدیریت شده، به لحاظ پایداری و سازگار بودن با محیط زیست همیشه امتیازهایی دارند. از استفاده سایر مواد، به احتمال علت سمی بودن، یا این حقیقت که استخراج مواد خام ممکن است برای زیستگاههای طبیعی مضر باشند و یا ساخت آنها باعث آلودگی شود، باید خودداری کرد. گاهی موادی نظیر شیشه، بین این دو حد قرار میگیرد.
تولید یک ستون هرمی سنگی انرژی مصرف میکند و زمانی که دور ریخته میشود، باعث آلودگی میگردد. در مقابل آن، خیمه ساخته شده از شاخهها در پایان عمر خود بطور طبیعی میپوسد.
ایجاد فضای سبز و مواد لازم
مواد و تولیدات ساختمانی هزینههایی را در بر دارند که شاید متوجه آن نشده باشید.متاسفانه محصولات به ندرت همه موارد لازم را دارند؛ لذا در این میان باید توافقی صورت گیرد. برای مثال؛ هر چند سنگ طبیعی منبع تجدیدناپذیر است، خیلی بادوام بوده و نسلها باقی میماند.
انتخاب :
هزینهها
– استخراج مواد خام: استخراج از معدن و فرایندهای استخراجی دیگر مضرند و زیستگاهها، سطوح آبها و حیات وحش را آلوده میسازند. ممکن است فرایندها برای سلامتی کارگران زیان آور بوده و تجارت محصولات درست نباشند.
– حمل و نقل: حمل و نقل به فاصلههای دور انرژی برند و باعث آلودگی میشود. گلدانهای وارداتی سفالی؛ ممکن است به نظر کار درستی باشد ولی هزینه زیست محیطی بالایی دارند.
– فراوری: فرایندهای صنعتی ممکن است سوخت فسیلی مصرف کنند و موجب آلودگی هوا، زمین و آب شوند.
– پایداری: ممکن است مواد به جای تجدید شونده بودن، از منابع فناپذیر باشند و به طور کارآمد مصرف نشوند. تکنیکهای بهکار رفته در راهاندازی آنها انرژی بر باشد.
– دفع: اگر محصول را نتوانیم بازیافت نموده و یا به شکل دیگری از آن استفاده کنیم، دفن آن هزینه زیست محیطی و مالی به همراه خواهد داشت.
– دوام: ممکن است مواد به خوبی در جهت هدفی که در نظر گرفته شده به کار نیایند و گاهی به تعمیر نیاز داشته باشند.
-سمیت: از چوب عملآوری شده و بنایی ممکن است مواد مضری به محیط نشت کند.
راهحلها
– پرهیز از خسارت: مراقب مواد و اعمالی باشید که به انسان یا محیط زیست صدمه وارد میکنند.
– استفاده از منابع پایدار: به دنبال چوب جنگلی مدیریت شده، تولیدات هرس درختان و بامبوی خانگی باشید.
– استفاده کارآمد از منابع تجدیدنشونده: برای مثال، از فلز فقط وقتی استفاده کنید که به قدرت و سبکی آن نیاز داشته باشید.
– استفاده مجدد و بازیافت
– استفاده از منابع محلی: مواد موجود محلی؛ مانند تیرهای چوبی دوباره مصرف شده، آلودگی حاصل از حمل و نقل را کم میکنند.
– استفاده از محصولات دست ساز: کار و هنر، برخلاف فراوردههای صنعتی، منابع تجدیدشونده انرژی هستند.
– حفاظت خاک: از خاک حفاری در محل استفاده کنید. خاک خوب را با ضایعات غیر ارگانیک مخلوط نکنید.
– توجه به تعمیرات: برای کم کردن کارهایی مانند هرس با استفاده از نخ زهدار و کاربرد سوخت فسیلی، صدای موتور، آلودگی و زمان کار مورد لزوم آن، فضای سبز سخت را میتوان طراحی نمود.
الوار
الوار در میان مصالح ساختمانی بیشترین پتانسیل سازگاری با محیط زیست را دارد و میتوان از آن در سطوح، نردهها، حصارها و قیمها استفاده کرد. در بلاغ ارگانیک استفاده از الوار جنگلهای مدیریت شده پایدار، بدون توجه به نوع چوب و کشوری که آن را فرستاده، حایز اهمیت است. به برچسب شورای نظارت جنگل (FSC)، که آمدن چوب از یک جنگل پایدار مدیریت شده تضمین میکند، توجه کنید. چوب هرس نیز منبع پایداری است که از جنگلهای مخلوط بریده میشود و خود زیستگاه ارزشمند حیات وحش میباشد.
مواد محافظ چوب
مشکل اصلی این است که بیشتر الوار خریداری شده برای استفاده – به عنوان مثال دیرکهای مورد مصرف در محوطه بیرون، پانلهای حصار و قوطیهای کمپوست – به طور معمول قبل از فروش با نوعی مواد محافظ تیمار میشوند. باغداران ارگانیک باید در حد ممکن از مصرف الوار و محصولات تیمار شده خودداری کنند؛ مگر اینکه در آنها از محصولات به نسبت سازگار با محیط زیست استفاده شده باشد.
موادی که با خاک تماس دارند؛ مانند دیرکها، تختههای فشرده و قوطیهای کمپوست بیشتر در معرض پوسیدگی قرار دارند. بنابراین آنها را اغلب از الواری که تحت فشار با مواد شیمیایی سمی تیمار شدهاند، میسازند.
در ایالات متحده امریکا فراوری آرسنات مس کروم دار (CCA) که ماده محافظ بسیار موثر و بادوام است، برای مصارف مسکونی در حال توقف است؛اما منابع قدیمی تیمار شده با CCA یا الوار «تیمار شده سبز» که منبع بزرگی از سم آرسنیک میباشند، ممکن است هنوز در دست فروش باشند. چنین موادی در باغ ارگانیک جایگاهی ندارند و هرگز نباید این نوع الوار را سوزاند؛ چون دود بسیار سمی آزاد میکنند.
چوبی که در تماس مستقیم با زمین نیست و در نتیجه کمتر در معرض پوسیدگی قرار دارد، معمولا کمتر با مواد محافظ سمی تیمار میشود؛ ولی حتی در این مورد نیز امروزه قانونی مبنی بر لزوم ذکر نوع تیمار در برچسبها وضع نشده است.
یک جایگزین برای مواد محافظ متداول
میلههای بر (B) ماده جایگزینی برای محافظ چوب به شما میروند که برای انسان و محیط زیست سالم میباشند. آنها شامل ترکیبات بر میشوند که برای تشکیل میلههای شبیه شیشه قابل حل در آب در معرض دمای بالاقرار گرفتهاند.
این میلهها در سوراخهایی از چوب قرار میگیرند که در آن نقاط احتمال پوسیدگی بیشتر است. سپس برای نگه داشتن میلهها در جای خود، سوراخها را میبندند. با خیس شدن چوب بوریک اسید تولید میشود. این ماده از پوسیدگی قارچی جلوگیری میکند. خمیر بر نیز چنین اثری دارد. سازندگان میلههای بر در پی آنند که این میلهها را برای مصارف خانگی در دسترس قرار دهند.
روش خریدتان را تغییر دهید
تا زمان استفاده از روشهای محافظت سازگارتر با محیط زیستبه عنوان استاندارد در صنعت الوار، ممکن است ترجیح دهید که از کارخانه چوب بری یا عرضه کننده قطعات حصار بخواهید چوب تیمار نشدهای را ارائه دهد. میتوانید خودتان با استفاده از مواد سازگار با اکوسیستمف برپایه روغنهای طبیعی گیاهی، رزینها و سایر مواد غیرسمی این کار را انجام دهید.
قبل از تصمیم گیری درباره تیمار چوب با مواد محافظ، به مورد مصرف چوب فکرکنید. طول مدتی را که باید الوار عمر کند، در نظر بگیرید. قیم درختان فقط باید دو سال درجای خود باقی بمانند. پس از استفاده از قیم تیمار شدهای که ۲۵ سال عمر میکند، ضرورتی ندارد. الوار غیرساختمانی؛ مثل چوبهای لبه تخت خواب و چوب قوطی کمپوست را میتوان تیمار نکرد. البته بالاخره خواهند پوسید، آن زمان میتوان به راحتی آنها را جایگزین کرد.
معمولا چوبهای رابط ریل راه آهن به خاطر آلوده شدن آنها با قیر در برخی شرایط، برای باغ ارگانیک مناسب نمیباشند. به جای آنها الوارهای فضای سبز موجودند که در اندازه یکسان و از قطعات چوب سخت تیمار نشده ساخته میشوند.
مقاومت طبیعی
یک راه برای پرهیز از استفاده از هرگونه ماده محافظ در چوب، مقاومت طبیعی چوب در برابر پوسیدگی است. مغز چوب گونههایی که به طور طبیعی در مقابل پوسیدگی مقاومند؛ مانند بلوط را میتوان بدون تیمار مصرف کرد.
سایر چوبهایی که مدت خوبی بدون تیمار شدن دوام میآورند، عبارتند از: صنوبر که حدود ۱۰ سال در تماس با خاک و یا تا ۲۰ سال بدون تماس با خاک دوام دارد، درخت سدر قرمز غربی که حدود ۲۰ سال خدمت میکند و شاه بلوط شیرین که به طور سنتی برای ساخت نرده و دیرک مورد استفاده قرار میگیرد.
کاج تیمار نشده حدود پنج سال دوام دارد. چوبی که به خوبی عمل آمده و آن را درست خشک کرده باشند، از چوب سبز (چوبی که تازه بریده شده و خشک نشده باشد) خیلی گرانتر است؛ اما مدت بیشتری عمر میکند و با گذشت زمان شکل آن کمتر تغییر میکند.
سطوح سخت
سطوح سخت؛ مانند پاسیوها، گذرگاهها، سوارهروها و مسیر عبور همگانی بسیاری از مصالح ساختمانی مورد استفاده در باغها را تشکیل میدهند. آنها اغلب به عمق زیادی از یک ماده فونداسیون، شامل حفاری خاک سطحی نیاز دارند. پایداری و محافظت از منابع، باید در انتخاب مواد در نظر گرفته شود.
برنامهریزی و طراحی
نواحی را که دائمی هستند و با سنگهای نشکسته فرش شدهاند، کمتر نگهدارید. آنها نمیتوانند به اندازه یک مرز خاکی از تنوع زیستی حمایت کنند و در بارندگیها آب را جذب نمیکنند ضرورتا وضعیتی مثل سیلاب، زیاد پیش میآید. اما سنگ فرش شکسته همراه با علفها یا گیاهان ارتفاعات زیاد که در میان شکافها کشت شده باشند، میتواند زیستگاه حیات وحش با ارزشی را فراهم کند.
سنگها در تابستان گرما را جذب کرده، نقطه آفتابگیری را برای مارها و سایر حیوانات کوچک ایجاد میکنند؛ ضمن اینکه گیاهان کنار آنها پوشش لازم را تامین میکنند. اگر سنگها روی کمترین مقدار فونداسیون از شن زبر قرار گرفته باشند، پوششی را برای بیمهرگانی مانند سوسکها فراهم میسازند.
کم کردن علفهای هرز سنگ فرشها
اگر طالب باغ تمیزی هستید، برای کم کردن علفهای هرز راههایی وجود دارد. ابتدا یک لایه فونداسیون غیر قابل نفوذ فراهم آورید: ورقهای از مواد پوششی مناسب خاک در زیر سنگ فرش، یا ساختار محکمی در زیر آجر یا تخته سنگها.
اگر سنگ فرش نقاط ارتباطی دارد شکافهای پرشدهای حدود یک سانتیمتر میان هر واحد به جای ماسه که برای ریشهدهی علفها محیط مطلوبی است، باید با شفته پر شوند. سیمان و بتون از نظر زیست محیطی مواد پایداری نیستند و بهتر است گزینههای پایدارتری انتخاب شوند. شفته آهک را میتوان در بسیاری از نواحی؛ از جمله فونداسیونهای سنگ فرش و ملاط، به جای سیمان مصرف نمود.
حفاریها
ایجاد ناحیهای از سنگ فرش، اغلب به حفاری خاک سطحی نیاز دارد. در مرحله طراحی، چگونگی انتقال و نوع کار با خاک را بررسی کنید. آیا میتوان آن را در هر قسمتی از محوطه برای مثال در بستر بلند یا در جای نزدکی استفاده کرد؟ اگر از ماشین استفاده میکنید، اطمینان حاصل نمایید که آن سبک ترین و کوچک ترین ماشین موجود باشد.
سوختی که مصرف میکنند و صدا و آلودگی که تولید مینمایند، بخشی از موضوع میباشند. فراموش نکنید که در ساخت هر ماشینی انرژی و مواد مصرف میشود؛ هر چند هزینه زیست محیطی آن همه طول عمر این ماشین را شامل میگردد.
کاربرد سنگ
سنگ طبیعی؛ نظیر گرانیت، سنگ سیاه، سنگ آهک و سنگ لوح منبع محدودی دارند؛ اما مصالح ساختمانی با دوامی هستند. سنگهای بازترکیبی را با استفاده از خاک سنگ حاصل از عملیات استخراج سنگ معدن، در مخلوطی از سیمان یا رزینهای مصنوعی میسازند. سنگ مصنوعی از مواد معدنی مانند شن و خاکستر همراه با رزین مصنوعی ساخته میشود.
برای تولید یک محصول بازترکیبی یا مصنوعی، انرژی بیشتری نسبت به استفاده از سنگ در حالت طبیعی آن مصرف میشود و تولید رزینهای مصرفی در آن آلودگی تولید میکند.
سنگ محلی برای سنگ فرش انتخاب خوبی است. آن ویژگی مناطق مختلف را دربر دارد. همه استخراج سنگ معادن، بسته به چگونگی مدیریت و بازسازی جای معدن توسط شرکت مربوط، بالقوه مخرب هستند. هزینه آن به سبب اینکه سنگ طبیعی نسلها دوام مییابد، تا حدودی جبران میشود. اگر به شکل طبیعی به کار رود، فرآیند انرژیبر آن در کمترین میزان بوده و مهارتهای صنایع محلی زنده میماند.
مواد بازترکیبی
همه مواد بازترکیبی ساختمانی؛ مانند آجر، سنگ، قطعات سیمانی، چوب و آجرفرشهای معدنی را میتوان در ایجاد سنگ فرش جدید استفاده کرد. در مصرف آجرهای دسته دوم در بیرون از ساختمان، باید اطمینان حاصل نمود که به هوای بیرون مقاوم باشند. آجرهای سنگین متراکم؛ از قبیل آجرهای بازترکیبی مهندسی معمولا به عنوان سنگ فرش بیش از آجرهای نما عمر میکنند؛ هرچند برخی از انواع آجرهای نماهای رسی حرارت دیده بسیار بادوام هستند.
با ترکیب مواد مختلف؛ مثل آجرفرشهای استخراجی، آجرها و ته بطریها میتوان به طرحهای زیبایی دست یافت. اگر لازم است سطح مورد نظر با اطراف خود هماهنگی داشته باشد، باید از برخی جنبهها؛ مثل رنگ یا نوع آجر، آنها را با ساختمانهای اطراف مطابقت دهید. در صورت استفاده از ترکیب مواد، تکرار متوالی مواد طرح سطح مورد نظر را بهتر نشان میدهد.
تراشههای سنگ و شن
شن و سنگ شکسته (تراشههای سنگ) از استخراج سنگ معدن به دست میآیند. بعضی، انواع شنهای ساحلی را جمع میکنند که این کار محیط زیست آبی را تخریب میکند. در هر حال مواد حاصل از تجمع ثانوی؛ مثل ریگ شکسته حاصل از کارهای تخریب، میتوانند جایگزینی برای مواد تازه استخراج شده باشند و سطح بادوام جذابی را به وجود آورند.
برای استفاده عمومی در باغ، یک لایه ۲/۵-۵ سانتیمتری تراشه روی لایهای ضد علفهای هرز از مواد پوششی مناسب خاک کافی خواهد بود. برای محلهای مورد استفاده پیادهروی زیاد یا وسایل نقلیه، یک لایه فونداسیون از تراشه سنگ به عمق ۱۰ سانتیمتر بریزید و در مسیرهای ماشین رو عمق آن را دو برابر کنید.
رفت و آمد مرتب، از رشد علفهای هرز جلوگیری میکنند. مسیرهای ماشین رو، به حاشیه سنگینی از مواد؛ مانند الوار ضخیم یا آجرهای شفته ریزی شده نیاز دارند، که بر روی فونداسیون مناسبی قرار گرفته باشند.
مخلوط خاک رس و شن و ماسه
ترکیبی طبیعی از رس، شن و ماسه را ممکن است برای دوام بیشتر در کف پاسیوها، گذرگاهها و ماشین روها بریزند. رس محتوی آن به عنوان وصل کننده عمل میکند. سطح آن در شرایط خشک بسیار سخت بوده و در صورت لزوم برای جلوگیری از غرقاب شدن و بروز فرسایش سطح، به زهکشی قوی نیاز خواهد داشت. وقتی این مخلوط خوب ریخته و فشرده شود، علفهای هرز آهستهتر در آن جمع میشوند.
انواع خاصی از خاک تحت الارض با درصد بالایی از شن یا سنگریزه را میتوان به عنوان یک ماده پوشش سطحی سخت دوباره به کار برد. برای ثبات سطح آن ممکن است مقداری سنگ تازه خرد شده لازم باشد؛ ولی این مقدار خیلی کمتر از زمانی خواهد بود که تمام سطح سنگ فرش شود.
چوب به عنوان ماده پوشش سطحی
چوب در میان کلیه مصالح ساختمانی عملا سازگارترین ماده با محیط زیست است و سطح بادوامی را در باغ ایجاد میکند. اما وقتی مرطوب است، مناسب نبوده و سطوح حاصله را برای اینکه لغزنده نباشد، باید شیاردار نمود.
پوشش های چوبی ممکن است به شکل کف پوش، برشهای گرد از کنده درختان، الوار سنگین، تخت فرش یا مالچهای تراشه چوب و پوست باشند. کف پوش چوبی را میتوان از چوب تازه یا بازترکیبی؛ ترجیحا چوب سخت بادوامی مانند بلوط که نیاز به ماده محافظ ندارد، درست کرد.
از پوشش الوار سنگین قبلا بریده شده میتوانید در پاسیوها، گذرگاهها و معابر ماشین رو استفاده کنید. آن با سایر مواد مانند مجموعههای تزئینی یا تخته سنگ بازترکیبی برای ایجاد طرحهای جذاب به خوبی ترکیب میشود. از برشهای گرد کنده درختان، پلههای سنگی یا ماده پوششی غیررسمی خوبی میسازند که با لبه نگهدارندهای در جای خود نگهداشته میشوند.
در خاکهای رسی مرطوب ممکن است به یک لایه پی نیاز باشد. از فضای میان آنها برای کشت گیاه استفاده کرده و یا آن را با سنگریزه یا شن نقرهای نرمی که بتوان بر روی آن پابرهنه راه رفت پر میکنند. آخرین گزینه برای سطح نرم، پوست یا مالچ تراشه چوب است که آن را به صورت لایه ضخیمی روی یک ورقه ضدعلف هرز پهن میکنند. انجام این کار هم اقتصادی و هم آسان است.
در مقاله بعدی به دیگر ابزارهای قابل استفاده در طراحی باغ میپردازیم.
سوالات متداول درباره طراحی باغ
۱) طراحی باغ و فضای سبز شامل چه جزئیاتی میباشند؟
پاسیوها، معابر، جادهها، حصارها، دیوارها، پرچینها، چمنها، ساختمانهای فضای سبز و موارد خاص.
۲) ماده جایگزین مناسب برای مواد محافظ متداول چیست؟
میلههای بر (B) ماده جایگزینی برای محافظ چوب به شما میروند که برای انسان و محیط زیست سالم میباشند. آنها شامل ترکیبات بر میشوند که برای تشکیل میلههای شبیه شیشه قابل حل در آب در معرض دمای بالاقرار گرفتهاند. این میلهها در سوراخهایی از چوب قرار میگیرند که در آن نقاط احتمال پوسیدگی بیشتر است. سپس برای نگه داشتن میلهها در جای خود، سوراخها را میبندند. با خیس شدن چوب بوریک اسید تولید میشود. این ماده از پوسیدگی قارچی جلوگیری میکند.
۳) چگونه میتوان علفهای هرز سنگ فرشها را از بین برد؟
اگر طالب باغ تمیزی هستید، برای کم کردن علفهای هرز راههایی وجود دارد. ابتدا یک لایه فونداسیون غیر قابل نفوذ فراهم آورید: ورقهای از مواد پوششی مناسب خاک در زیر سنگ فرش، یا ساختار محکمی در زیر آجر یا تخته سنگها.
اگر سنگ فرش نقاط ارتباطی دارد شکافهای پرشدهای حدود یک سانتیمتر میان هر واحد به جای ماسه که برای ریشهدهی علفها محیط مطلوبی است، باید با شفته پر شوند. سیمان و بتون از نظر زیست محیطی مواد پایداری نیستند و بهتر است گزینههای پایدارتری انتخاب شوند. شفته آهک را میتوان در بسیاری از نواحی؛ از جمله فونداسیونهای سنگ فرش و ملاط، به جای سیمان مصرف نمود.