فروشگاه کشاورزی پارس مرکبات | عرضهکننده انواع کود و سم، کارشناسی فنی باغات و مزارع
نویسنده: پارس مرکبات 
سن‌ها
این آفت چندین گونه هستند که در جنگل‌ها و باغ‌های پسته مناطق مختلف کشور مشاهده می‌شوند. با توجه به مکانیسم تغذیه این حشرات در برخورد اول چنین تصور می‌شود که اگر انبوهی آنها زیاد باشد باید در اثر تغذیه از شیره گیاهی باعث ضعف درخت، ریزش گل و میوه و یا کوچک ماندن میوه‌ها بشوند. ولی در برخی موارد خسارت این آفات از مکیدن شیره گیاهی است و با انتقال و انتشار عامل بیماری معروف ماسوی پسته Nematospora coryli خسارت به مراتب شدیدترین ایجاد می‌کنند.
در این رابطه گونه های زیر از خانواده Pentatomidae دارای اهمیت می‌باشند.
Brachynema segetum، Brachynema germari
در هر دو گونه حشره کامل به رنگ سبز و دارای لکه سفید در انتهای سپرچه است. این آفات دارای ۵ سن پورگی و ۳ تا ۵ نسل در سال می‌باشند. زمستان گذرانی به صورت حشرات کامل و قهوه‌ای رنگ و در مناطق کوهستانی در زیر انواع بوته‌های وحشی نظیر اسپند، شور، درمنه، قیچ و … است.
حشرات کامل از اواسط فروردین از محل‌های زمستان گذران خارج و بر روی میزبان‌های تازه روییده تغذیه و تخم ریزی می‌نمایند.
این حشرات در صورت نامساعد شدن شرایط طبیعی و خشک شدن میزبان‌های وحشی در اواخر و اوایل تیر به سمت باغ‌های پسته هجوم می‌آورند.
Acrosternum millieri، Acrosternum hegeeri
حشرات کامل این دو آفت به رنگ سبز یکدست و فاقد لکه سفید در انتهای سپرچه می‌باشند. زمستان‌گذرانی به صورت حشرات کامل به رنگ قرمز آجری یا مسی رنگ و در زیر پوستک تنه درختانی نظیر گز، پده، سنجد و … است.
این آفات دارای ۳ تا ۵ نسل در سال و ۵ سن پورگی هستند. این حشره از مرحله تشکیل میوه تا رسیدن و برداشت محصول در باغ‌های پسته مشاهده می‌شود.
Apodiphus amygdali
سن قهوه‌ای دارای یک نسل بوده و از میزبان‌هایمختلف مانند پسته، توت، نارون، زردآلو و غیره تغذیه می‌نماید و نسبت به گونه‌های قبلی دارای جمعیت و اهمیت اقتصادی کمتری است.
Lygaeus pandurus
این آفت در سال‌های اخیر حالت طغیانی پیدا کرده است. حشرات کامل قرمز رنگ و دارای ۳ تا ۵ نسل در سال می‌باشند. زمستان‌گذرانی به صورت حشرات کامل در مکان‌ها و پناهگاه‌های مختلف است.
حشرات کامل در اوایل اردیبهشت به سمت باغ‌های پسته هجوم آورده و تغذیه آنها در این مرحله به علت حساسیت میوه‌ها سبب ایجاد خسارت شدیدی می‌گردد. با سخت شدن پوست استخوانی، این حشره تمایل به تغذیه از میوه‌های پسته را از دست داده و به سمت میزبان‌های دیگر مهاجرت می‌نماید.
نحوه خسارت سن‌ها با توجه به مراحل رشدی میوه به شرح زیر است:
- از مرحله تشکیل میوه تا سخت شدن پوست استخوانی: تغذیه سن‌ها در این مرحله سبب سیاه شدن تمام میوه در ابتدای فصل می‌گردد. میوه‌ها خسارت دیده بر روی درختان خشکیده و ریزش می‌نمایند. در این مرحله در اثر تغذیه سن‌ها در روی پوست سبز میوه شیره گیاهی به صورت قطرات شفافی خارج شده و محل تغذیه کاملا مشخص می‌باشد. همچنین در سطح داخلی میوه‌ها شبکه‌های تور مانند سفیدرنگی مشاهده می‌شود. در روی پوست سبز میوه‌ها در مرحله شروع سخت شدت شدن پوست استخوانی تا سخت شدن کامل آن لکه‌های قهوه‌ای رنگی مشاهده می‌گردد.
- از مرحله سخت شدن پوست استخوانی تا مغزبندی میوه‌ها: در این مرحله دیگر علائم تغذیه و لکه‌های قهوه‌ای رنگ در روی پوست سبز رویی مشاهده نمی‌شود و محل تغذیه سن‌ها در سطح داخلی پوست استخوانی به صورت نقاط سیاه رنگ دیده می‌شود. تغذیه سن‌ها دراین مرحله از جنین در حال رشد سبب پوکی و اسفنجی شدن جنین و از مغز میوه‌ها سبب ایجاد لکه‌های نکروز فرو رفته قهوه‌ای رنگ بر روی مغز میوه‌ها می‌گردد. در این مرحله سن‌ها به ویژه سن‌های سبز، قرمز و قهوه‌ای پسته قادر به انتقال قارچ Nematospora coryli نیز بوده و بیماری ماسوی پسته را منتقل می‌نمایند.
مبارزه با سن پسته
- حمایت از دشمنان طبیعی به ویژه زنبورهای انگل تخم سن‌ها با کاهش تعداد دفعات سمپاشی و عدم سمپاشی های بی رویه
- اجتناب از کندن و از بین بردن میزبان‌های وحشی در مناطق کوهستانی و دشت‌های اطراف باغ‌های پسته
- اجتناب از کندن و از بین بردن علف‌های هرز میزبان اطراف و داخل باغ‌های پسته در زمانیکه سن‌ها به سمت باغ پسته هجوم آورده‌اند زیرا در این مرحله کندن علف‌های هرز سبب انتقال سن‌ها بر روی خوشه‌ها شده و خسارت شدیدتر می‌گردد.
- از بین بردن علف‌های هرز در اوایل فصل قبل از هجوم سن‌ها به سمت باغ‌های پسته و در اواخر فصل پس از برداشت محصول جهت از بین بردن کانون‌های زمستان گذران آفت با شخم‌های بهاره و پاییزه.
- مبارزه شیمیایی در صورت نیاز و با توجه به تراکم جمعیت و مرحله رشدی میوه پسته
شته چین دار برگ پسته (Forda hirsuta)
این شته باعث جمع شدن، ضخیم شدن و تغییر رنگ برگ‌های پسته می‌گردد. در اثر تغذیه حشرات، سطح زیرین لبه برگ‌ها چین‌دار، ضخیم و به سمت پایین لوله می‌شود. رنگ این قسمت از سبز به قرمز تغییر می‌کند.
سپردار واوی پسته (Lepidosaphes pistaciae)
علاوه بر شاخه‌های جوان به برگ‌ها، دمبرگ‌ها نیز حمله نموده و سبب ضعف و خشکیدن شاخه‌ها می‌گردد. زمستان را به صورت تخم می‌گذارند و دو نسل دارد.
پسیل پسته (Agonoscena pistaciae)
به پسته اهلی و وحشی خسارت فراوان می‌زند. این حشره عسلک فراوانی دفع می‌نماید که به سرعت در مجاورت هوا خشک شده و سفید می‌شود به همین دلیل این آفت را به زبان محلی شیره خشک می‌نامند.
خسارت پسیل پسته
پوره‌های پسیل با فرو بردن خرطوم در سطح برگ‌ها از شیره گیاهی تغذیه می‌کنند. مواد پروتئینی شیره گیاهی را جذب نموده و مواد قندی را به صورت شیره دفع می‌نمایند. این مواد قندی در مجاورت هوا خشک شده و به آن شکرک گویند.
این مواد چسبنده باعث جذب گرد و خاک شده و شاخه و برگ‌های درختان را بد منظره می‌نماید. از دست رفتن شیره گیاهی باعث ضعف عمومی درختان پسته و ریزش برگ‌ها، جوانه‌ها، دانه‌های کوچک و افزایش درصد پوکی و دهان بستگی میوه می‌شود. خسارت پوره‌های پسیل پسته روی درختان در دو زمان بیشتر از سایر مواقع سال است.
یکی در خرداد ماه که باعث ریزش برگ‌ها، خوشه‌ها، جوانه‌ها و افزایش میزان پوکی و دیگری در مردادماه که باعث افزایش مقدار دهان بستگی می‌گردد.
عوامل و شرایطی که باعث رشد و افزایش جمعیت پسیل پسته در باغها می‌گردد:
- اجرای نوبت اول سمپاشی یا سمپاشی در زمان گلدهی: این سمپاشی علیه آفاتی مانند پروانه چوبخوار پسته،پروانه میوه خوار، شپشک‌های پسته، زنجره شیره‌تر و غیره انجام می‌شود. چنانچه در این سمپاشی از سمومی استفاده شود که روی آفت پسیل تاثیر نداشته باشند باعث افزلیش مقاومت و رشد جمعیت پسیل می‌گردد.
- چنانچه در نوبت اول از سمومی استفاده شود که باعث تحریک تخم‌ریزی پسیل و کوتاهتر شدن طول دوره یک نسل گردد پسیل طغیان خواهد کرد.
- سمپاشی مکرر و اختلاط سموم با هم که باعث حذف کامل دشمنان طبیعی و افزایش جمعیت آفات پسته می‌شود.
- اگر از سمومی علیه پسیل پسته استفاده شود که تاثیر کافی در میزان تلفات آفت نداشته باشد باعث افزایش جمعیت می‌شود.
- چنانچه سمپاشی باغ در زمانی انجام شود که تمام مراحل زندگی آفت اعم از تخم، پوره و حسره کامل دیده می‌شود و همچنین شکرک زیادی در سطح برگ‌ها تولید شده باشد تاثیر سم کاهش پیدا می‌کند و بعد از مدتی جمعیت آفت افزایش پیدا می‌کند.
- استفاده زیاد از کودهای شیمیایی ازته مخصوصا اوره و سولفات آمونیوم در ماه‌های گرم سال
- استفاده از کود مرغی به تنهایی و به مقدار زیاد نیز باعث افزایش جمعیت پسیل می‌گردد.
- فقیر بودن خاک از نظر مواد غذایی و نامناسب بودن بافت خاک نیز از عوامل افزایش جمعیت است، خاک‌های شنی و خاک‌های رسی و سخت به دلیل عدم جذب و نگهداری رطوبت به اندازه کافی به علت طولانی بودن دوره آبیاری سریعتر به آفت آلوده می‌گردند.
- ناهموار بودن سطوح کرت‌ها که باعث می‌شود درختانی که در بلندی قرار دارند به خوبی آبیاری نشده و رطوبت کمتری در اختیار داشته باشند.
- عدم استفاده از کودهای دامی و چاله زنی و شخم عمیق در باغها به مدت طولانی
- کشت متراکم درختان و رعایت نکردن فواصل مناسب و عملیات هرس
- وجود علف‌های هرز زیاد از خردادماه به بعد در باغ
مبارزه با پسیل پسته
- استفاده از کارت‌های زرد
- دشمنان طبیعی
- عملیات زراعی: شخم زمستانه و پاشکنی درختان ، کوددهی و چاله زنی، اصلاح بافت خاک، آبیاری مناسب، تغذیه مناسب، رعایت فاصله کاشت و تراکم، هرس و خشک بری، مبارزه با علف‌های هرز، کاشت رقم مناسب، استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار.
- مبارزه شیمیایی
پسیل پیچنده پسته (Aganoscena viridis)
زمستان را به صورت تخم روی سرشاخه‌ها می‌گذراند و فقط یک نسل در سال دارد. پوره‌های این پسیل در سطح زیرین برگ‌ها جمع می‌شوند و با تغذیه از شیره گیاهی لبه برگ‌ها را به سمت پایین می‌پیچانند.
زنجره پسته (Idiocerus stali)
از آفات مهم پسته در اغلب مناطق پسته خیز کشور می‌باشد.حشره کامل زنجره کوچکی به رنگ سبز مایل به خاکستری تیره است. بدن حشره از بالا به شکل یک مثلت است. طول آن ۳ تا ۴ میلیمتر، سر عریض و شاخک‌ها موئی، بالهای رویی نیم شفاف و روی آنها نقاط سبز رنگی دیده می‌شود.
پشت سینه اول سبز رنگ و کم و بیش ذوزنقه‌ای است و نسبت به پشت سینه دوم برجستگی نشان می‌دهد. در لبه جلویی آن سه لکه تیره رنگ مشاهده می‌شود. این لکه‌ها در قاعده به هم متصل می‌باشند.
مبارزه با زنجره پسته
- استفاده از کارت‌های زرد
- مبارزه شیمیایی
سوسک طوقه خوار پسته (Capnodis cariosa hauseri)
همانند همه گونه‌های این خانواده، لارو پس از خروج از تخم در داخل خاک به خوبی حرکت می‌کند و خود را به ریشه‌های اصلی و طوقه می‌رساند. این حرکت به کمک کوهای فراوانی که در سطح بدن لارو سن اول است، انجام می‌گیرد. لاروها به محض رسیدن به ریشه، به زیر پوست نفوذ کرده و در منطقه کامبیوم مستقر می‌شوند.
تغذیه لاروها عمدتا از لایه زاینده و بافت پوست است و از استوانه مرکزی فقط لایه نازکی مورد تغذیه قرار می‌گیرد. در محل استقرار لاروها لایه‌ای از مواد آجری رنگ که مخلوطی از بقایای بافت گیاه، فضولات و ترشحات ریشه است که دیده می‌شود. در اثر تغذیه لاروها جریان شیره گیاهی قطع می‌شود و به همان نسبت از رشد شاخه‌ها و بارده درختان کاسته می‌شود.
مبارزه با سوسک طوقه خوار پسته
- آبیاری منظم
- قوی نگه داشتن درختان
پوستخوار پسته (Estenoborus perrisi)
حشره کامل به طول ۱/۸ تا ۲ میلیمتر، بدن استوانه‌ای شکل و به رنگ قرمز مایل به خرمایی است. لارو این حشره وقتی که کامل باشد به طول ۱/۵ تا ۲ میلیمتر و رنگ آن شیری می‌باشد. لارو در قسمت جلو قطورتر از قسمت عقب و دارای دو آرواره قوی است. لارو مزبور کمی خمیده و عاری از هرگونه مو است.
مبارزه با پوستخوار پسته
چون به درخت ضعیف حمله می‌کنند تقویت درخت و آبیاری منظم بهترین راه‌های پیشگیری از حمله این آفت است.
پروانه چوبخوار پسته (Kermania pistaciella)
این حشره برای اولین بار در جهان در سال ۱۳۴۴ توسط تقی زاده و جعفری پور از ایران گزارش شد. خسارت این حشره مربوط به لاروهای آن است که با نفوذ در دم خوشه و دم میوه باعث ریزش میوه‌های پسته می‌گردد و نیز با ایجاد دالان در داخل سرشاخه‌های جوان پسته و تغذیه از استوانه مرکزی باعث خشکیدن سرشاخه‌ها می‌گردد.
شناسایی پروانه چوبخوار پسته
عرض حشرات کامل با بالهای باز بین ۱۲ تا ۱۳ میلیمتر، رنگ بالهای جلویی خاکستری تیره با یک لکه زرد در وسط و یک لکه کوچک به همین رنگ نیز در انتهای آن است. ریشک‌های بال‌ها، بلند و تیره هستند. بالهای عقبی به رنگ خاکستری مایل به زرد روشن است و در قاعده آن یک لکه زرگ زرد رنگ دیده می‌شود. لاروها به طول ۱۰ تا ۱۲ میلیمتر و به رنگ خاکستری تیره هستند.
مبارزه با پروانه چوبخوار پسته
- هرس سرشاخه‌های آلوده و سوزاندن آنها در زمستانمی‌تواند از تراکم انبوهی این آفت به شدت بکاهد.
- استفاده از تله‌های فرمونی و مبارزه شیمیایی
برگخوار خاکستری پسته (Thaumetopoea solitaria)
حشره کامل با بالهای باز به عرض ۳۵ تا ۴۰ میلیمتر است. بالهای جلویی خاکستری و در انتهای بال جلویی یک خط مورب تیره دیده می‌شود که در وسط محو می‌شود. ثلث ابتدایی بال نیز مزین به پولک‌های تیره رنگ است. بالهای عقبی سفید به نظر می‌رسند.
انتهای شکم دارای یک دسته موهای متراکم قهوه‌ای رنگ است. شاخک‌ها شانه‌ای دو طرفه است. لاروها دارای رنگ زرد مایل به نارنجی و سر سیاه رنگ می‌باشند. روی تمام حلقه‌های بدن به غیر از سینه دوم و سوم در سطح پشتی یک لکه کشیده و تیره رنگ دیده می‌شود. روی هر حلقه بدن چهار برآمدگی زگیل مانند وجود دارد که از آنها دسته موهای طویل زرد خارج شده‌اند.
مبارزه با برگخوار خاکستری پسته
- مگس پارازیت لارو
- مبارزه با دیگر آفات پسته مانند زنجره و پسیل، مبارزه با این آفت را نیز زیر پوشش می‌برد.
برگخوار سفید پسته (Ocneria terebinthina)
حشره کامل برگخوار سفید پسته (رائوی پسته) به عرض ۳۵ تا ۴۰ میلیمتر به رنگ سفید صدفی با لکه‌های سیاه در حاشیه بالهای جلویی می‌باشد. شاخک‌ها قهوه‌ای رنگ و دارای شانه دوطرفه است. تخم‌ها کروی و براق و در طرفین فرورفته است و در دستجات ۲۰ تا ۲۵۰ عددی در سطح زیرین برگ‌ها قرار داده می‌شوند.
رنگ تخم در ابتدا سبز مایل به زرد بوده که بعدا به رنگ قهوه‌ای در می‌آید. رنگ لارو سبز تیره مایل به قهوه‌ای و روی هر حلقه بدن ۸ عدد زگیل در قسمت‌های جانبی و پشتی دیده می‌شود. این زگیل‌ها با موهای سیاه و سفید احاطه می‌شوند.
شفیره به رنگ زرد تا قهوه‌ای مایل به سیاه دیده می‌شود. در سطح بدن شفیره نیز مانند لاروها زگیل‌هایی مشاهده می‌شود که رنگ بدن در این قسمت‌ها زرد پرتقالی است.
مبارزه با برگخوار سفید پسته
- زنبور پارازیتوئید شفیره (Brachymeria intermedia)
- زنبور پارازیتوئید تخم (Ooencyrtus masii)
- مبارزه شیمیایی
پروانه میوه خوار پسته (Recurvaria pistacicola)
پروانه میوه خوار پسته یا کرم مغز خوار در اکثر مناطق پسته کاری کشور انتشار دارد و غالبا بر روی درختان مسن یافت می‌شود.
حشره کامل این آفت پروانه‌ای است نسبتا کوچک به رنگ خاکستری که در روی بالهای جلویی دارای خال‌های کوچک سیاه رنگی بوده و با بالهای باز حدود ۱۰ میلیمتر می‌باشد. لاروهای آفت زرد رنگ و به طول ۷ تا ۱۲ میلیمتر که بر روی بندهای بدن لاروها نوار عرضی قرمز رنگی مشاهده می‌شود. شفیره قهوه‌ای رنگ و به طول ۵ تا ۸ میلیمتر است.
مبارزه با پروانه میوه خوار
- مبارزه شیمیایی
- استفاده از فرومون
زنبور مغزخوار سیاه پسته (Eurytoma plotnikovi)
حشره کامل به طول ۴ تا ۵ میلیمتر، سیاه متمایل به قهوه‌ای و گاهی قهوه‌ای روشن است ولی پاها و بندهای اول و دوم شاخک زرد تیره به نظر می‌رسد. حشرات نر از نظر اندازه کمی کوچک ترند. لاروها ۶ تا ۸ میلیمتر به رنگ سفید، قوسی شکل و بدون پا می‌باشند.
مبارزه با زنبور مغزخوار سیاه
بهترین راه مبارزه، مبارزه مکانیکی از طریق جمع‌آوری و سوزاندن میوه‌های آلوده ریخته شده زیر درخت یا باقی مانده روی درخت می‌باشد.
زنبور مغزخوار طلایی پسته (Megastigmus pistaciae)
تعداد حشرات نر این آفت کم می‌باشد. حشره ماده ۳ تا ۵/۵ میلیمتر دارای رنگ زرد طلایی با جلای فلزی تخم ریز سیاه نسبتا بلند است. شکم دوکی و کشیده و در پشت آن لکه‌های دودی نامشخص دیده می‌شود. لارو به طول۶ میلیمتر بدون پا و به رنگ سفید کدر می‌باشد.
مبارزه با زنبور مغزخوار طلایی
مبارزه مکانیکی از طریق جمع‌آوری و سوزاندن میوه‌های آلوده ریخته شده زیر درخت یا باقی مانده روی درخت.
سوالات متداول درباره آفات درخت پسته
۱) آفات درخت پسته چه نام دارند؟
سن‌ها، شته چین دار، سپردار واوی برگ، پسیل، زنبور مغزخوار طلایی و زنبور مغزخوار سیاه، پروانه میوه‌خوار، برگخوار سفید و برگخوار خاکستری، پروانه چوبخوار، پوستخوار پسته، سوسک طوقه خوار، زنجره، پسیل پیچنده و…
۲) چگونه میتوان آفت سن پسته را کنترل کرد؟
-حمایت از دشمنان طبیعی به ویژه زنبورهای انگل تخم سن‌ها با کاهش تعداد دفعات سمپاشی و عدم سمپاشی های بی رویه
-اجتناب از کندن و از بین بردن میزبان‌های وحشی در مناطق کوهستانی و دشت‌های اطراف باغ‌های پسته
-اجتناب از کندن و از بین بردن علف‌های هرز میزبان اطراف و داخل باغ‌های پسته در زمانیکه سن‌ها به سمت باغ پسته هجوم آورده‌اند زیرا در این مرحله کندن علف‌های هرز سبب انتقال سن‌ها بر روی خوشه‌ها شده و خسارت شدیدتر می‌گردد.
۳) چه عواملی باعث رشد و افزایش پسیل در باغها می‌شود؟
- اجرای نوبت اول سمپاشی یا سمپاشی در زمان گلدهی: این سمپاشی علیه آفاتی مانند پروانه چوبخوار پسته،پروانه میوه خوار، شپشک‌های پسته، زنجره شیره‌تر و غیره انجام می‌شود. چنانچه در این سمپاشی از سمومی استفاده شود که روی آفت پسیل تاثیر نداشته باشند باعث افزلیش مقاومت و رشد جمعیت پسیل می‌گردد.
- چنانچه در نوبت اول از سمومی استفاده شود که باعث تحریک تخم‌ریزی پسیل و کوتاهتر شدن طول دوره یک نسل گردد پسیل طغیان خواهد کرد.
- سمپاشی مکرر و اختلاط سموم با هم که باعث حذف کامل دشمنان طبیعی و افزایش جمعیت آفات پسته می‌شود.
- اگر از سمومی علیه پسیل پسته استفاده شود که تاثیر کافی در میزان تلفات آفت نداشته باشد باعث افزایش جمعیت می‌شود.
- چنانچه سمپاشی باغ در زمانی انجام شود که تمام مراحل زندگی آفت اعم از تخم، پوره و حسره کامل دیده می‌شود و همچنین شکرک زیادی در سطح برگ‌ها تولید شده باشد تاثیر سم کاهش پیدا می‌کند و بعد از مدتی جمعیت آفت افزایش پیدا می‌کند.
- استفاده زیاد از کودهای شیمیایی ازته مخصوصا اوره و سولفات آمونیوم در ماه‌های گرم سال
درود
یکی از آفات مهم سوسک جوانه خوار پسته است ، در این مورد مطلبی در این نوشته نیست.