بیماری کیسه صمغی یا سنگریزه‌ای مرکبات

بیماری کیسه صمغی یا سنگریزه‌ای مرکبات اولین بار در دهه ۱۹۳۰ در کالیفرنیا مشاهده و توسط Fawcett در سال ۱۹۳۶ گزارش شد. با واردات ارقام مرکبات از سال ۱۳۰۹ از کشوهای مختلف این بیماری وارد ایران شد. در حال حاضر این بیماری تقریبا از همه مناطق مرکبات خیز دنیا به ویژه از کشورهای حوزه دریای مدیترانه گزارش شده است. بیماری کیسه صمغی (کیسه گشاد) در درختان وارداتی قدیمی چون بروهن و در درختان مسن وجود دارد.

علائم بیماری کیسه صمغی

علائم بیماری کیسه صمغی با بیماری کیسه کور(Blind pocket) مشابه و گاهی تشخیص آن‌ها اشتباه می‌شود. حفرات ایجاد شده در بیماری کیسه صمغی کم عرض درحالیکه در بیماری کیسه کور فرورفتگی ها عمیق، دراز و کم پهنا هستند. علائم بیماری روی رقم پرتقال تامسون ناول در غرب مازندران طی سال‌های ۸۴-۱۳۸۳ مورد مطالعه قرار گرفت.

علائم مشاهده شده شامل:

• عارضه سرخشکیدگی و زوال
• حفرات طولی در تنه و شاخه‌های درختان آلوده
• ترشح صمغ زیرپوستی در نواحی فرو رفته
• در حالت شدید، تنه و شاخه‌ها ناصاف و بدشکل شده و حتی حالت خمیده پیدا می‌کنند.

در برش تنه شاخه‌های آلوده به ویژه در نقاط تغییر شکل یافته، حلقه‌های صمغ دار به صورت دوایر متحدالمرکز دیده می‌شود. زیاد شدن حفرات باعث تغییر شکل تنه و شاخه‌ها شده و در بعضی شرایط ترشح صمغ از سطح پوست در لبه یا وسط فرورفتگی یا شکاف‌های اطراف دیده می‌شود. پس از مدت کوتاهی قطرات صمغ  از این مناطق خارج شده و باعث بسته شدن آوندهای چوب و آبکش می‌شوند. این مشخصه از علائم منحصر به فرد این بیماری است که در تشخیص آن بسیار موثر است.

در برگ‌های جوان و در شرایط خنک سال( بهار و پاییز) علائم نقش برگ بلوطی (Oak leaf pattern) ظاهر می‌شود که با گرم شدن هوا و کامل شدن برگ‌ها این علائم محو می‌شود.

عامل انتقال بیماری کیسه صمغی

انتقال بیماری کیسه صمغی از طریق پیوندک آلوده است و گزارشی مبنی بر انتقال از طریق بذر در مورد بیماری‌های شبه پسوروزی به میزان کم وجود دارد. انتقال مکانیکی یا ناقل در مورد این بیماری شناخته نشده است، از اینرو مدیریت بیماری با استفاده از پیوندک سالم و عاری از بیماری امکان‌پذیر است.

روش‌های کنترل و مبارزه با بیماری کیسه صمغی

۱-شناسایی و حذف درختان و نهال‌های آلوده مرکبات خصوصا رقم تامسون ناول با عارضه سرخشکیدگی و زوال با علائم مشخص آلودگی به بیماری کیسه صمغی

۲-تهیه بذر و پیوندک از درختان مادری سالم جهت کنترل بیماری

سوالات متداول درباره بیماری کیسه صمغی مرکبات

۱) بیماری کیسه صمغی مرکبات چه علائمی دارد؟

این بیماری باعث عارضه سرخشکیدگی و زوال، حفرات طولی در تنه و شاخه‌های درختان آلوده، ترشح صمغ زیرپوستی در نواحی فرو رفته و در حالت شدید، تنه و شاخه‌ها ناصاف و بدشکل شده و حتی حالت خمیده پیدا می‌کنند.

۲) چگونه می‌توان بیماری کیسه صمغی مرکبات را کنترل کرد؟

این بیماری را  می‌توان با شناسایی و حذف درختان و نهال‌های آلوده مرکبات خصوصا رقم تامسون ناول با عارضه سرخشکیدگی و زوال با علائم مشخص آلودگی به بیماری، تهیه بذر و پیوندک از درختان مادری سالم جهت کنترل کرد.

فتوحی قزوینی. ر. و فتاحی مقدم.ج.(1395). پرورش مرکبات در ایران، دانشگاه گیلان.