بیماری پوسه مرکبات (پسوروز مرکبات)

بیماری پوسه مرکبات یا پسوروز مرکبات یکی از بیماری‌هایی است که در باغ‌های قدیمی بسیاری از مناطق خنک مرکبات کاری جهان شیوع دارد. پوسه مرکبات اشکال مختلفی دارد؛ شکل‌های فلسی آن بسیار زیان بارند و موجب ضعف و زوال درختان مبتلا شده که در سال‌های اخیر به دلیل استفاده از پیوندک‌های عاری از ویروس و سالم، بروز این بیماری در بسیاری از کشورها کاهش یافته است.

اما با توجه به تلاش‌های انجام شده به منظور پیشگیری از پوسه مرکبات همچنان به باغ‌های مرکبات خسارت وارد می‌کند. در ایران حدود پنجاه سال است ک محققان متوجه شیوع بیماری پوسه مرکبات(پسوروز) در باغ‌های مرکبات مارندران و نشانه‌های آن شدند.

نشانه‌های بیماری پوسه مرکبات

• نشانه‌ روی برگ‌ها

نشانه‌های پوسه مرکبات روی برگ‌های جوان بسیار متفاوت است. این علائم از لکه‌های سبزرد نامنظم واقع در بین رگبرگ‌ها تا لکه‌های پیسه‌ای و یا نقوش سبزرد مشخص تغییر می‌کنند.

همچنین روی رگبرگ‌ها خطوط کوتاه روشن ظاهر می‌شوند که به آن‌ها نقش میخی(leaf flecking) می‌گویند. نشانه‌های برگی در جست‌های بهاره و پاییزه روی برگ‌های جوان که نزدیک به رشد کامل هستند، مشاهده و معمولا با کامل شدن برگ‌ها محو می‌شوند. همچنین نشانه‌ها روی همه شاخه‌ها و برگ‌ها دیده نمی‌شود.

• نشانه‌ها روی تنه

روی تنه و شاخه‌های اصلی درختان پرتقال، گریپ فروت و بعضی مواقع نارنگی برجستگی‌هایی تاول مانند ظاهر می‌شوند. بعدا پوست خارجی این قسمت‌ها خشکیده و جدا شده، می‌ریزد و حالت فلسی پیدا می‌کند. چوب تنه و شاخه‌هایی که نشانه‌های فلسی در آنجا ظاهر شده‌اند، آغشته به انگوم می‌شوند. این قسمت‌ها در برش عرضی به شکل دایره‌ای نامنظم دیده می‌شوند.

درختان مبتلا به پوسه مرکبات سرانجام دچار زردی و ریزش برگ‌ها، سرخشکیدگی شاخه و زوال می‌شوند. زوال در این بیماری نتیجه فعالیت ویروس عامل بیماری و نفوذ انگوم به داخل آوندهای چوبی است.

نفوذ انگوم به آوندهای چوبی مانع از انتقال آب و اصلاح از پایین به بالا می‎‌شود. این علائم مربوط به پوسه A است. در پوسه B بیماری معمولا حالت طغیانی دارد و نشانه‌های فلسی شدن به سرعت گسترش می‌یابند. همچنین نشانه‌های برگی در برگهای کامل نیز دیده می‌شوند و پایدار می‌مانند. در این حالت روی میوه‌ها هم لکه‌های حلقوی دیده می‌شود.

عامل بیماری پوسه مرکبات

ویروس همراه پوسه مرکبات چند بخشی، دارای آر. ان. ای تک‌لا و پروتئین پوششی با وزن مولکولی تقریبا 48 کیلو دالتون است. ژنوم این ویروس در داخل پیکره‌های بلند و کوتاه قرار دارد. ویروس پوسه مرکبات(CP_sV) رشته ‌ای مارپیچی است که به گروه Spiroviruses ( با مترادف Ophioviruses) تعلق دارد. سویه‌های متعددی از CP_sV با روشهای بیولوژیکی، سرولوژیکی و مولکولی تشخیص داده شده‌اند.

 انتشار بیماری پوسه مرکبات

ویروس پوسه مرکبات (CP_sV) با پیوند به آسانی منتقل می‌شود. بعضی از سویه‌های این ویروس را می‌توان به طور مکانیکی به مرکبات و تعدادی از گیاهان علفی از جمله chenopodium quinoa انتقال داد. CP_sV روی گیاه مذکور لکه‌های موضعی ایجاد کرده و به همین دلیل از آن برای تعیین ویژگی‌های این ویروس استفاده می‌شود. CP_sV با بذر منتقل نمی‌شود.

مبارزه با بیماری پوسه مرکبات

• استفاده از همسانه‌های خورشی (Nucellar) عاری از ویروس و تهیه پیوندک از درختانی که با آزمایش‌های نموده‌سازی عاری بودن آن از پوسه بیماری شبه پوسه‌ای اثبات شده باشد، در کاهش و حذف بیماری موثر بوده است.
• سترون‌سازی وسایل پیوندزنی و هرس

سوالات متداول درباره بیماری پوسه مرکبات

۱) بیماری پوسه یا پسوروز مرکبات چیست؟

بیماری پوسه یا پسوروز مرکبات یکی از بیماری‌هایی است که در باغ‌های قدیمی بسیاری از مناطق خنک مرکبات کاری جهان شیوع دارد. پوسه مرکبات اشکال مختلفی دارد؛ شکل‌های فلسی آن بسیار زیان بارند و موجب ضعف و زوال درختان مبتلا شده که در سال‌های اخیر به دلیل استفاده از پیوندک‌های عاری از ویروس و سالم، بروز این بیماری در بسیاری از کشورها کاهش یافته است.

۲) نشانه های این بیماری چگونه بروز میکند؟

نشانه‌های پوسه مرکبات روی برگ‌های جوان بسیار متفاوت است. این علائم از لکه‌های سبزرد نامنظم واقع در بین رگبرگ‌ها تا لکه‌های پیسه‌ای و یا نقوش سبزرد مشخص تغییر می‌کنند.

روی تنه و شاخه‌های اصلی درختان پرتقال، گریپ فروت و بعضی مواقع نارنگی برجستگی‌هایی تاول مانند ظاهر می‌شوند. بعدا پوست خارجی این قسمت‌ها خشکیده و جدا شده، می‌ریزد و حالت فلسی پیدا می‌کند. چوب تنه و شاخه‌هایی که نشانه‌های فلسی در آنجا ظاهر شده‌اند، آغشته به انگوم می‌شوند. این قسمت‌ها در برش عرضی به شکل دایره‌ای نامنظم دیده می‌شوند.

اشکان. م، 1390، بیماری‌های مهم درختان میوه در ایران، آییژ،3.