فروشگاه کشاورزی پارس مرکبات | عرضهکننده انواع کود و سم، کارشناسی فنی باغات و مزارع
نویسنده: پارس مرکبات 
آفات گیاهان زینتی و درختان سایه دار
در این مقاله آفات گیاهان زینتی و درختان سایه دار از جمله آفات درخت نارون، بید و تبریزی را بررسی می‌کنیم.
سوسک برگخوار نارون (Elm leaf beetle)
این حشره اختصاصا به نارون حمله می‌کند. از آفات مهم نارون‌های زینتی در منازل و پارکها به شمار می‌رود و منطقه انتشار آن وسیع است. لاروها از پارانشیم سطح زیرین برگها تغذیه نموده و شبکه رگبرگها و سطح فوقانی برگ را باقی می‌گذارند به همین لحاظ برگهای مورد تغذیه توری و سفید رنگ هستند. حشره کامل برگ را قلوه کن می‌نماید، بدین صورت که در برگها سوراخهای نامنظم یا دایره‌ای شکل ایجاد می‌کند.
شناسایی
حشره کامل به طول ۵ تا ۷ میلی‌متر و به رنگ زرد یا زرد مایل به خاکستری است. بالپوش به رنگ زرد مایل به سبز همراه با دو خط طولی سیاه می‌باشد. نرها کمی کوچکتر از افراد ماده هستند. شکم حشره قبل از تخمریزی متورم و حلقه‌های آخرین از زیر بالپوشها کاملا بیرون می‌آید ولی در افراد نر بالپوشها طویلتر از حلقه‌های شکم است. تخم این حشره مخروطی، زرد نارنجی و به طور دسته‌ای گذاشته می‌شود. تخمگذاری بیشتر در سطح زیرین برگ و بندرت در سطح فوقانی دیده می‌شود.
لارو کارابی فرم به طول ۹ میلی‌متر که سر آن قهوه‌ای رنگ است. سه حلقه سینه و ۸ حلقه شکم به طور کاملا مشخصی دیده می‌شود و روی هر یک از حلقه‌ها لکه و نقطه‌های سیاه رنگ وجود دارد که روی آنها موهای سیاه رنگی دیده می‌شود. شفیره به طول ۸ میلی‌متر و زردرنگ است.
زمستان را بصورت حشره کامل در شکاف تنه درختان و شکافهای زمینی و لا به لای خار و خاشاک می‌گذراند. در اوایل بهار وقتی متوسط درجه حرارت روزانه به حدود ۱۷ درجه سانتی‌گراد رسید از اماکن زمستانه خارج و از برگ درختان نارون تغذیه می‌نماید. در دهه دوم اردیبهشت ماه شروع به تخمریزی نموده و تخمهای خود را در دسته‌های ۱۰ تا ۳۵ عددی در زیر برگ می‌گذارد. این حشره دو نسل در سال دارد. در برخی مناطق ممکن است تا چهار نسل در سال داشته باشد.
مبارزه
الف) دشمنان طبیعی:
پارازیتوئید تخم، پارازیتوئید شفیره، پارازیت حشره کامل، کفشدوزک شکارچی.
ب) استفاده از باکتری Bacillus thuringiensis var. tenebrionis برای مبارزه با لاروهای این آفت.
ج) مبارزه شیمیایی.
پوستخوار کوچک و بزرگ نارون (Small elm bark،Large elm bark beetle)
طرز خسارت این آفت بدین ترتیب بوده که لاروهای آن در زیر پوست درخت تغذیه نموده و دالانهایی ایجاد می‌نمایند. سپس در سطح پوست صدها سوراخ به اندازه ته سنجاق بوجود می‌آید که در واقع سوراخهای خروجی حشرات کامل می‌باشد. این حشره ناقل اسپور قارچ Ceratocystis ulmi عامل بیماری مرگ هلندی نارون نیز می‌باشد.
این بیماری برای اولین بار در سال ۱۹۱۹ در هلند کشف شد. در سال ۱۹۳۰ وارد آمریکا شد و بیشترین خسارت را به نارون آمریکایی وارد ساخت. این بیماری در جنگلهای شمالی ایران و پارکهای تهران کمابیش وجود دارد.
وقتی حشره از یک گیاه آلوده تغذیه می‌نماید، اسپورهای قارچ به قسمتهای مختلف بدن، روی شاخکها و پاها، روی حفره‌های کوچکی به نام Mycetangium که روی ماگزیلا هستند، چسبیده و با تغذیه حشره از درختان سالم باعث انتقال آن می‌شود. البته حشرات مذبور اسپورهای غیرجنسی یا کنیدی را نیز می‌توانند منتقل سازند.
شناسایی
حشره کامل در گونه اول ۲/۲ تا ۳/۵ میلی‌متر طول دارد. رنگ آن قهوه‌ای قرمز تا سیاه و زیر شکم و در مفصل دوم یک زائده مشاهده می‌شود. لارو آن سفید، بدون پا و سر آن قهوه‌ای است. علاوه بر نارون به راش، بلوط، ممرز و زبان گنجشک نیز حمله می‌کند.
حشره کامل در گونه دوم ۳ تا ۶ میلی‌متر طول دارد. سر و پیش گرده سیاه و پیشانی پوشیده از موهای کوتاه و بالپوشها قهوه‌ای مایل به قرمز می‌باشد. لارو مانند گونه قبلی است و علاوه بر نارون به سنجد، زبان گنجشک، سنجد تلخ، ممرز و درخت آزاد حمله می‌کند.
حشره مادر ابتدا در زیر پوست دالانی حفر نموده و پس از جفت گیری با نر در دو طرف دالان تخمگذاری می‌کند. لاروها پس از خروج عمود بر دالان مادری دالانهای لاروی را ایجاد می‌کنند و در انتهای دالان لاروی تبدیل به شفیره شده و سپس حشره کامل پوست را سوراخ نموده و خارج می‌گردد. هر دوگونه بالا دو نسل در سال دارند و زمستان را به صورت لارو زیر پوست می‌گذرانند.
مبارزه
۱- به طور کلی این آفت به درختانی حمله می‌کند که از لحاظ شرایط زیست (خاک، آب و آفات دیگر) در وضع خوبی نباشند، بنابراین عملیات به زراعی و به گزینی شامل انتخاب واریته‌های مناسب با موقعیت محل کشت و داشت صحیح بخصوص رعایت فاصله کشت، هرس منظم، از بین بردن درختان خشک، آبیاری صحیح و تقویت زمین در تقلیل این آفت اهمیت فراوان دارد.
۲- کنه Pyemotes scolyti در دالانهای اسکولیت نارون فعالیت داشته و به صورت انگل به لاروها و شفیره‌ها چسبیده و از محتویات بدن آنها تغذیه می‌نماید.
۳- رقم Ulmus wilsoniani نسبت به اسکولیت‌ها مقاوم است چون ماده ممانعت کننده از تغذیه اسکولیت را دارد درحالیکه نارون آمریکایی ماده تحریک کننده تغذیه اسکولیت را دارد.
۴- در مورد بیماری مرگ هلندی نارون نیز رقم نارون سیبریایی U.pumila نسبت به بیماری مقاوم است ولی زیبایی نارون آمریکایی را ندارد. در ایران رقم U.carpinifolia به این بیماری مقاوم می‌باشد.
شته گالزای نارون (Elm gall aphid)
میزبان اولیه این شته درخت نارون بوده و میزبان ثانویه آن ریشه گندم، جو، یولاف، برنج و ذرت خوشه‌ای می‌باشد. زمستان را به صورت تخم در شکاف تنه درختان نارون به سر می‌برد.
در اوایل بهار شته‌های موسس از تخم خارج و با فروبردن خرطوم خود در بافت برگ، نزدیک رگبرگ اصلی تولید گال کوچکی می‌کنند که این گالها به تدریج بزرگ شده و شبیه به یک فندق می‌گردند و محل اتصال آنها به برگ بسیار باریک می‌ماند. رنگ گالها ابتدا سبزرنگ و بعدا پشت گلی و قرمز می‌شود.
در اواخر بهار شته‌های داخل گال بالدار می‌شوند و از شکافی که در آن بوجود می‌آید خارج می‌گردند و به طرف ریشه‌های غلات پرواز می‌کنند. اواخر پاییز شته‌ها به سمت میزبان اول خود یعنی نارون برمی‌گردند و شته‌های نر و ماده جفت گیری کرده و تخم می‌گذارند.
آفات بید و تبریزی
سوسک برگخوار تبریزی (Popular leaf beetle)
حشره کامل و لارو هر دو از برگ درختان صنوبر و بید تغذیه می‌نمایند. در مرحله اولیه از پارانشیم ولی بعدا کلیه برگ را مورد حمله قرار می‌دهند و غیر از رگبرگ چیزی باقی نمی‌گذارند.
شناسایی
حشره کامل به طول ۸ تا ۱۲ میلی‌متر، بیضوی کشیده، سر، گردن و پاهای حشره آبی تیره با جلای فلزی است. بالپوش قرمز نارنجی که در انتهای آن لکه سیاه رنگی به چشم می‌خورد. سینه اول عریض و دارای جلای سبز فلزی است.
تخمها بیضوی در ابتدا قهوه‌ای و بتدریج زرد مایل به نارنجی می‌شود. لارو کامل سفید مایل به گلی و ۱۰ تا ۱۵ میلی‌متر طول دارد. طول شفیره ۱۵ میلی‌متر و رنگ آن سفید مایل به زرد همراه با لکه‌های منظم سیاه است.
زمستان را به صورت حشره کامل در پای درختان صنوبر و بیشتر در زمینهایی که جنس خاک آنها سنگلاخی و از شن و ماسه تشکیل شده در عمق ۳ تا ۵ سانتی‌متری به سر می‌برد.
در بهار به مجرد مساعد شدن شرایط آب و هوا از پناهگاههای زمستانی خارج و بعد از تغذیه جفت گیری می‌نمایند و تخمهای خود را به صورت دستجات منظم ۳۰ تا ۶۰ تایی در زیر یا روی برگ و گاهی روی شاخه و تنه می‌گذارند. تخمها ۵ تا ۱۲ روز بعد باز شده و لاروها نیز پس از سه هفته تغذیه از برگها تبدیل به شفیره می‌شوند. یک نسل در سال دارد.
مبارزه
مبارزه مکانیکی به صورت جمع‌آوری حشرات و لاروهای مربوطه از روی برگها و معدوم نمودن آنها یا مبارزه شیمیایی با یکی از سموم تماسی گوارشی.
پروانه گالزای صنوبر یا پروانه زنبورمانند چوبخوار (Paranthrene tabaniformis)
میزبان اصلی آن بید Salix spp. و بیشتر به درختان نارون چتری و بیدهای مجنون خسارت می‌زند و آلودگی در بید مجنون پیوندی بیشتر است.
شناسایی
رنگ عمومی و فرم بدن پروانه و همچنین نحوه پرواز آن ظاهرا شبیه به زنبورهای خانواده Vespidae می‌باشد و اغلب در حال پرواز با زنبورهای فوق اشتباه گرفته می‌شود. بالها باریک با پولک کم یا فاقد پولک و شکم دارای نوارهای زرد یا نرنجی می‌باشد. با بالهای باز ۲۵ تا ۳۰ میلی‌متر طول دارد. طول لارو ۱۵ میلی‌متر و رنگ آن زرد مایل به سفید و درکنار و پشت خطوط تیره وجود دارد.
حشرات کامل در اکثر نقاط کشور در اواخر خرداد ماه ظاهر شده و حشره کامل ماده پس از جفت گیری تخمهای خود را به صورت انفرادی و بندرت ۲ تا ۳تایی درون زخمهای ناشی از هرس و یا چین خوردگی های پوست ساقه صنوبر قرار می‌دهد. محل تخمگذاری بیشتر در محل انشعاب شاخه اصلی به فرعی و در موارد معدود روی سطح صاف شاخه‌ها صورت می‌گیرد.
بالاترین آلودگی روی شاخه‌های ۴ساله و سپس ۳ساله مشاهده گردیده است. هر حشره حدود ۲۸۰ تخم می‌گذارد. تخمها پس از ۴ تا ۹ روز تفریخ شده و لاروهای کوچکی خارج می‌شوند که به سرعت به داخل ساقه‌های نرم نفوذ کردهه حفره کوچکی در زیر پوست و نزدیک ناحیه کامبیوم ایجاد می‌کنند. در محل تغذیه ورمی ایجاد می‌گردد که در این ورم‌ها لاروها زمستان گذرانی می‌کنند. طول دالانی که توسط لارو تا عمق چوب بوجود می‌آید ۴ تا ۱۴ سانتی‌متر و عرض آن ۷ تا ۸ میلی‌متر است. یک نسل در سال دارد.
مبارزه
مبارزه مکانیکی از طریق قطع شاخه‌های آلوده و سوزاندن آنها.
سنک صنوبر (Monosteria unicostata)
حشره کامل سن کوچکی است به طول یک تا دو میلی‌متر و به رنگ خاکستری که زمستان را به صورت حشره کامل در شیارهای پوست تنه و شاخه‌های قطور درختان، زیر برگهای خشکیده و سنگهای پای درختان به حالت استراحت به سر می‌برد.
حشرات کامل از اواخر فروردین بتدریج محل زمستان گذرانی را ترک نموده و از اول اردیبهشت ماه همزمان با رشد برگهای صنوبر فعالیت تغذیه‌ای و جفت گیری خود را آغاز می‌نمایند. حشرات ماده از اوایل یا اواسط اردیبهشت ماه شروع به تخمریزی می‌کنند. این حشرات تخمهای خود را به طور تدریجی، عمدتا در سطح رویی پهنک برگ در داخل پارانشیم قرار می‌دهند.
هر حشره ماده در تاریخهای مختلف سال حداقل ۲، حداکثر۲۵۰ و بطور متوسط ۹۹/۳۶ عدد تخم می‌گذارد. تخمهای بارور در اواخر اردیبهشت شروع به تفریخ شدن می‌نمایند. پوره‌های سن اول مدت کوتاهی به صورت انفرادی از شیره برگها تغذیه نموده، سپس به دلیل رفتار تجمعی، غالبا در سطح زیرین برگها متمرکز شده و به تغذیه ادامه می‌دهند.
اثر ناشی از تغذیه پوره‌ها و حشره کامل در سطح زیرین برگها به صورت لکه‌هایی کم و بیش ریز سیاهرنگ که همان فضولات حشره می‌باشد و در سطح رویی برگها به صورت لکه‌های زردرنگ ظاهر می‌گردد. برگهای آلوده به زودی زرد شده و خزان می‌نمایند. این حشره ۳ تا ۴ نسل دارد.
مبارزه
۱- دشمنان طبیعی:
– Deraecoris pilipes این گونه در مراحل مختلف رشدی از پوره سنک تغذیه می‌کند.
– Orius laticollis این گونه سن در مراحل مختلف رشدی، پوره و حشره کامل این آفت را مورد تغذیه قرار می‌دهد.
– Anthocoris minki پوره و حشره کامل این شکارگر از از پوره سنک تغذیه می‌نماید.
– Oenopia conglobata لارو و حشره کامل این کفشدوزک از پوره‌های سنک تغذیه می‌کنند.
– Chrysopa carnea لارو این بالتوری از پوره و حشره کامل این سنک تغذیه می‌کند.
۲- مبارزه شیمیایی
شته برگ تبریزی (Chaitophorus populeti)
از آفات مهم صنوبر در ایران است. روی برگها و سرشاخه‌های جوان فعالیت دارد. دارای ترشحات شیره‌ای بسیار زیاد می‌باشد که برگها براق شده و مورچه‌ها نیز به آن جلب می‌گردند. در نهالستانها این شته باعث ضعف شدید نهال و خزان برگ آنها می‌گردد. زمستان را به صورت تخم درکنار جوانه‌های درخت به سر می‌برد.
شته مومی یا آبله‌ای صنوبر (Phloeomyzus passerinii)
علائم این آفت به صورت دانه‌های آبله‌ای شکل سفید مایل به زرد همراه با ترشحات چسبنده روی تنه و شاخه مشاهده می‌گردد. اگر یکی از دانه‌ها را بلند نماییم شته‌های خیلی ریز در وسط دانه‌ها دیده می‌شوند.
این آفت یک میزبانه بوده و دارای سیکل زندگی از نوع Anholocyclic می‌باشد و به طریق زنده زایی تولید مثل می‌نماید. زمستان را به صورت ماده‌های بی بال در زیر جوانه‌ها و شکاف تنه و حتی در قسمت ریشه درختان صنوبر بدون فعالیت می‌گذراند. در بهار شروع به فعالیت کرده و خسارت می‌زند.
مبارزه
۱- کفشدوزک Chilocorus bipustulatus از شکارچیهای این شته می‌باشد.
۲- مبارزه مکانیکی با بریدن و سوزاندن پاجوش و شاخه‌های نابجا که اغلب بیشترین جمعیت شته را به خود جلب می‌کنند.
۳- درمورد درختان کم ارتفاع می‌توان از طریق پاشیدن آب، تنه و شاخه‌ها را شست و شو داد. باید توجه داشت فشار آب پاشی حدود ۱۵ تا ۳۰ اتمسفر باشد.
۴- مبارزه شیمیایی.
سوالات متداول درباره آفات گیاهان زینتی و درختان سایه دار
۱) آفات گیاهان زینتی و درختان سایه دار چه نام دارند؟
سوسک برگخوار نارون، پوستخوار کوچک و بزرگ نارون، سوسک برگخوار تبریزی، شته گالزای نارون، سنک صنوبر، پروانه گالزای صنوبر و… .
۲) آفت پوستخوار نارون را چگونه می‌توان کنترل کرد؟
۱- به طور کلی این آفت به درختانی حمله می‌کند که از لحاظ شرایط زیست (خاک، آب و آفات دیگر) در وضع خوبی نباشند، بنابراین عملیات به زراعی و به گزینی شامل انتخاب واریته‌های مناسب با موقعیت محل کشت و داشت صحیح بخصوص رعایت فاصله کشت، هرس منظم، از بین بردن درختان خشک، آبیاری صحیح و تقویت زمین در تقلیل این آفت اهمیت فراوان دارد.
۲- کنه Pyemotes scolyti در دالانهای اسکولیت نارون فعالیت داشته و به صورت انگل به لاروها و شفیره‌ها چسبیده و از محتویات بدن آنها تغذیه می‌نماید.
۳- رقم Ulmus wilsoniani نسبت به اسکولیت‌ها مقاوم است چون ماده ممانعت کننده از تغذیه اسکولیت را دارد درحالیکه نارون آمریکایی ماده تحریک کننده تغذیه اسکولیت را دارد.
۳) سنک صنوبر چیست؟
حشره کامل سن کوچکی است به طول یک تا دو میلی‌متر و به رنگ خاکستری که زمستان را به صورت حشره کامل در شیارهای پوست تنه و شاخه‌های قطور درختان، زیر برگهای خشکیده و سنگهای پای درختان به حالت استراحت به سر می‌برد.
حشرات کامل از اواخر فروردین بتدریج محل زمستان گذرانی را ترک نموده و از اول اردیبهشت ماه همزمان با رشد برگهای صنوبر فعالیت تغذیه‌ای و جفت گیری خود را آغاز می‌نمایند.
