فروشگاه کشاورزی پارس مرکبات | عرضهکننده انواع کود و سم، کارشناسی فنی باغات و مزارع
نویسنده: پارس مرکبات 
پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه درختان سیب
به پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه،« بیماری قارچی ریشه بلوط»، « پوسیدگی ریشه بر اثر قارچ کلاهکدار» و پوسیدگی بند کفشی» هم گفته می‌شود. این بیماری به طور وسیع در جهان شیوع دارد و به تعداد زیادی از گیاهان همچون درختان میوه حمله میکند. این پوسیدگی در ایران به طور پراکنده در باغهای میوه روی سیب، گلابی، به و زالزالک گزارش شده است.
نشانههای بیماری پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه
نشانههای غیراختصاصی این بیماری در اندامهای هوایی درختان، شبیه علائم دیگر بیماریهای ریشه هستند که عبارتند از: ضعف عمومی، زرد و کوچک شدن برگها، و کم رشدی سرشاخه‌های انتهایی.
اگر بیماری پیشرفته باشد، ممکن است بعضی از شاخههای درختان مسن و تمامی درختان جوان خشک شوند. شیوع بیماری در باغ موضعی است و در تمام باغ تعدادی از درختان به طور لکه‌ای و دایره‌وار مبتلا میشوند. علائم اختصاصی پوسیدگی آرمیلاریایی، روی ریشه درختان بیمار دیده می‌شود.
ریشههای بیمار قهوهای شده، پوست آنها به آسانی از چوبشان جدا می‌شود و بین پوست و چوب ریشه، توده‌های میسلیومی سفید متمایل به بژ به صورت لایه‌ای بادبزنی شکل تشکیل می‌گردند. گاهی پوسیدگی و تشکیل ورقه‌های بادبزنی شکل به طوقه و حتی بن تنه هم می‌رسد. گاهی روی ریشههای قطور درختان مبتلا به بیماری آرمیلاریایی، نماریشه‌های قهوهای پررنگ متمایل به سیاه قارچ به قطر ۱ تا ۲ میلی متر(رشته‌های بند کفشی) تشکیل می‌شود.
عامل بیماری پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه
به طور کلی میتوان گفت عامل این بیماری Armillaria mellea (Vahl.) Kummer است. این قارچ در واقع مجموعه‌ای از گونه‌های بیولوژیکی است که برخی از انها با گونه‌های تاکسونومیکی مطابقت دارد. تاکنون ۵۵ گونه از جنس Armillaria نام گذاری شده است که بیشتر آنها قبلا جز A.mellea به حساب می‌آمدند.
مبارزه با بیماری پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه
- مبارزه با این بیماری به طور رضایتبخش مقدور نیست، چرا که نشانههای این بیماری در اندامهای هوایی درخت معمولا هنگامی بروز میکنند که عفونت در ریشهها پیشرفت کرده است.
- برای احداث باغهای جدید باید سعی شود از نهالهای سالم و زمینی که بکر و عاری از آلودگی هستند انتخاب شوند.
- تمام ریشه درختان مبتلا به این بیماری را که دیگر امیدی به نجات آنها نیست، باید از زمین در آورده و منهدم شود.
- آزمایشهای به عمل آمده در گلخانه نشان می‌دهند که قارچ کشهای گروه بنزیمیدازول و قارچ‌کش تریدیمورف در جلوگیری از رشد قارچ بند کفشی موثر بسیار موثر است.
- حساسیت درختان سیب و گلابی به این بیماری کمتر از حساسیت درختان میوه هسته دار است .
به همین دلیل، در مناطقی که این بیماری شیوع دارد، توصیه می‌شود که حتی الامکان باغهای میوه هسته دار احداث نشود.
پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه، یقه و ریشه درختان سیب
پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه، یقه و ریشه عملا در همه کشورهای سیب‌خیز جهان شیوع دارد. خسارت این بیماری در کشورهای خارج که اغلب از پایه‌های کوتاه‌کننده سیب استفاده میکنند بیشتر است.
گونه‌های فیتوفتورا در درختان میوه سه نوع پوسیدگی به شرح زیر ایجاد میکنند:
۱.پوسیدگی طوقه (Collar rot)که بیماری قسمتهای پیوندی درخت است و به بافتهای پوست بخش پایینی تنه در سطح یا بالای خاک حمله و عفونت ایجاد میکند.پوسیدگی طوقه در درختانی که در پایین و نزدیک زمین پیوند شدهاند، شایعتر است.
۲. پوسیدگی یقه (Crown rot) که بیماری قسمت پایه درخت است و به بافتهای پوست منطقه یقه ( یعنب حدود محل اتصال ریشه و تنه) و مبادی ریشههای اصلی حمله میکند و عفونت به وجود میآورد.
۳.پوسیدگی ریشه (Root rot) که بیماری سیستم ریشه و قسمتهای دور از ناحیه یقه درخت است و بیشتر همراه با پوسیدگی یقه بروز میکند، ولی به تنهایی هم ممکن است ظاهر شود. در ایران پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه و ریشه سیب چندان شایع و خسارت آن زیاد نیست.
نشانههای بیماری پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه، یقه و ریشه
علائم پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه، یقه و ریشه را همانند دیگر بیماریهای ریشه، میتوان به دو نوع تفکیک کرد. نوع اول، نشانههای غیر اختصاصی که روی اندامهای هوایی درختان بیمار بروز میکنند. در این حالت شاخههای سال جاری درخت کم رشد شده، شاخسارهها کاهش مییابند، برگها رنگ پریده و در اوایل پاییز متمایل به ارغوانی میشوند. گاهی میوهها کوچک شده و پیش از رسیدن، رنگ میگیرند. بدین ترتیب درختهای بیمار به تدریج در خلال چند سال ضعیف میشوند و سرانجام می‌خشکند، حتی گاهی ممکن است که به طور ناگهانی خشک شوند.
نوع دوم، نشانههای اختصاصی پوسیدگی طوقه، یقه و ریشهاند که اغلب و به ظاهر نامشهودند. این علائم در ناحیه طوقه و یقه، هنگامی عیان میشوند که لایههای خارجی پوست تا سطح چوب ریشهها با چاقو بریده و برداشته شوند. در این صورت بافتهای پوست در درختان بیمار به جای اینکه سالم و سفید باشند، بافت مرده و به رنگ پرتقالی تا قهوهای متمایل به قرمز هستند و سرانجام بعد از پوسیدن، به رنگ قهوهای تیره در می‌ایند.
چنانچه بافتهای قهوهای شده محل طوقه در بخش داخلی آوندهای آبکشی و در لایه سطحی بافتهای چوبی با چاقو بریده شوند، حالت نواری گورخری یا مرمری دیده می‌شود.
گاهی ممکن است در محل شانکرهای طوقه و یقه ترشحاتی انگم مانند ایجاد شود. این حالت در رقم « کاکس آرنج پی پن» معمول است. وقتی با چاقو بافتهای فاسد و شانکردار ناحیه طوقه و یقه بریده شود، مرز واضحی بین نواحی سالم و بافت مرده دیده می‌شود. بیشترین فعالیت بیمارگر در مرز بافت سالم و بیمار است و معمولا قارچ عامل بیماری از این قسمتها جدا می‌شود. علاوه بر ناحیه طوقه و یقه، ریشههای درختان بیمار سیب نیز ممکن است پوسیده و قهوهای شوند که به دنبال آن قارچهای پوده رُست به آنها حمله میکنند.
مبارزه با بیماری پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه، یقه و ریشه
برای کنترل بیماری پوسیدگی فیتوفتورایی، مبارزه تلفیقی یعنی استفاده از عوامل زراعی، مقاومت میزبان، تیمارهای شیمیایی و بیولوزیکی توصیه می‌شود. رعایت نکات علمی و فنی در انتخاب محل باغ و مدیریت آب موجود در خاک از مهمترین اقدامات زراعی برای جلوگیری از پیدایش این پوسیدگی‌اند. به منظور کنترل بیماری موارد زیر توصیه می‌شود:
- درختان سیب در خاکهایی که زه آب نداشته باشند، غرس شوند
- نهالها روی پشته کاشته شوند تا آب، طوقه و یقه آنها را فرا نگیرد.
- دور آبیاری و میزان آن، طوری تنظیم شود که از پیدایش حالت اشباع خاک برای مدتی طولانی جلوگیری شود
- از عمیق کاشتن نهالها اجتناب گردد، به طوری که موقع غرس نهالها فقط سیستم ریشه زیر خاک قرار گیرد و طوقه آزاد باشد
- حتی الامکان از پایه‌های مقاوم و مناسب استفاده شود.
سوالات متداول درباره بیماری پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه و پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه، یقه و ریشه
۱) پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه چیست؟
به پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه،« بیماری قارچی ریشه بلوط»، « پوسیدگی ریشه بر اثر قارچ کلاهکدار» و پوسیدگی بند کفشی» هم گفته می‌شود. این بیماری به طور وسیع در جهان شیوع دارد و به تعداد زیادی از گیاهان همچون درختان میوه حمله میکند.
این پوسیدگی در ایران به طور پراکنده در باغهای میوه روی سیب، گلابی، به و زالزالک گزارش شده است. نشانههای غیراختصاصی این بیماری در اندامهای هوایی درختان، شبیه علائم دیگر بیماریهای ریشه هستند که عبارتند از: ضعف عمومی، زرد و کوچک شدن برگها، و کم رشدی سرشاخه‌های انتهایی.
۲) نشانههای بیماری پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه، یقه و ریشه چگونه بروز میکند؟
نشانههای غیر اختصاصی که روی اندامهای هوایی درختان بیمار بروز میکنند. در این حالت شاخههای سال جاری درخت کم رشد شده، شاخسارهها کاهش مییابند، برگها رنگ پریده و در اوایل پاییز متمایل به ارغوانی میشوند. گاهی میوهها کوچک شده و پیش از رسیدن، رنگ میگیرند.
نشانههای اختصاصی پوسیدگی طوقه، یقه و ریشهاند که اغلب و به ظاهر نامشهودند. این علائم در ناحیه طوقه و یقه، هنگامی عیان میشوند که لایههای خارجی پوست تا سطح چوب ریشهها با چاقو بریده و برداشته شوند. در این صورت بافتهای پوست در درختان بیمار به جای اینکه سالم و سفید باشند، بافت مرده و به رنگ پرتقالی تا قهوهای متمایل به قرمز هستند و سرانجام بعد از پوسیدن، به رنگ قهوهای تیره در میآیند.
۳) گونه فیتوفتورا در درختان چند نوع پوسیدگی ایجاد میکند؟
۱.پوسیدگی طوقه (Collar rot)که بیماری قسمتهای پیوندی درخت است و به بافتهای پوست بخش پایینی تنه در سطح یا بالای خاک حمله و عفونت ایجاد میکند.پوسیدگی طوقه در درختانی که در پایین و نزدیک زمین پیوند شدهاند، شایعتر است.
۲. پوسیدگی یقه (Crown rot) که بیماری قسمت پایه درخت است و به بافتهای پوست منطقه یقه و مبادی ریشههای اصلی حمله میکند و عفونت به وجود میآورد.
۳.پوسیدگی ریشه (Root rot) که بیماری سیستم ریشه و قسمتهای دور از ناحیه یقه درخت است و بیشتر همراه با پوسیدگی یقه بروز میکند، ولی به تنهایی هم ممکن است ظاهر شود.
منبع: اشکان، محمد(1390)، بیماریهای مهم درختان میوه در ایران.
