مگس میوه مدیترانه ای

مگس ميوه مديترانه ای آفتی مهم با اهميت اقتصادی بالا است و خسارت به ميوه ها نسبتاً زياد و گاهی تا ۱۰۰ درصد ميوه ها توسط آفت آلوده می شوند. اين آفت در شرايط مساعد تا ۱۲ نسل در سال توليد می‌كند و در شرايط آب و هوايی ايران تا ۵ نسل در سال گزارش شده است.

مگس میوه به دلیل پراکندگی وسیع در سراسر جهان، تکثیر بسیار سریع، توانایی آن برای تحمل آب و هوای سردتر نسبت به سایر گونه های مگس میوه های گرمسیری و طیف وسیعی از میزبانان، در بین گونه های اقتصادی مگس میوه، رتبه اول را دارد.

محققان منشا این حشره را آمریکای جنوبی می دانند ولی با توجه سازگاری اکولوژیکی با آب و هوای منطقه غرب آسیا که موجب ازدیاد بیش از حد این حشره در این منطقه شده است با نام مگس میوه مدیترانه ای شناخته می شود.

اين مگس میوه از آفات قرنطينه داخلی ايران محسوب شده اما در برخی استان های از جمله گلستان، مازندران، تهران و يزد در فهرست آفات همگانی جای دارد.

مگس میوه مديترانه ای به بيش از ۳۰۰ گونه گياهی مختلف از جمله درختان ميوه دانه دار، هسته دار، انار، انگور، بادام، انواع میوه های درختچه ای، بوته ای، سبزی، صيفی، مرکبات و … حمله میکند و نسبت به برخی از آنها از جمله هلو، انجير،خرمالو، گلابی، نارنگی پيش رس ترجيح ميزبانی شديدی دارد. اين آفت می تواند در آينده از موانع صادرات ميوه به ساير کشور باشد.

شکل شناسی

مگس های بالغ ۵-۴ میلیمتر (حدود دو سوم مگس خانگی) طول دارند. رنگ عمومی بدن زرد با رگه های قهوه‌ای است. سر حشره زرد رنگ، شاخک سه بندی است که بند اول و دوم آن تیره و بند سوم روشن تر و دارای یک موی بلند است.

حشرات بالغ نر دارای دو موی سیاه بلند با نوک لوزی شکل در پیشانی می باشند. قفسه سینه سفید کرمی تا زرد با لکه های سیاه و بخش های روشن تر آن پوشیده از موهای نرم است.
-بال شفاف با یه نوار زرد، قهوه‌ای و سیاه رنگ، که نوار اول عریض، نوار دوم دراز و پهن و نوار سوم کوتاه تر است. شکم در نیمه قاعده ای دارای دو نوار عرضی باریک به رنگ روشن می باشد.

-حشره ماده دارای تخم ریز بلند در انتهای شکم است.

-تخم ها استوانه ای (باریک و به طول یک تا دو میلیمتر)، صاف، کمی خمیده و هنگام گذاشته شدن سفید براق و سپس مایل به زرد می شوند.

-لاروها معمولا کشیده، دوکی و کرمی شکل و بدون پا هستند. لارو کاملا رشد یافته ۸-۶ میلیمتر طول با بدنی سفید رنگ و یا به رنگ غذای خورده شده است. لارو مگس مدیترانه‌ ای تا ۲۰ سانتی متر قادر به پرش است.

-شفیره استوانه ای تقریبا سه میلیمتر طول، چلیکی، در ابتدا سفید و سپس به رنگ قهوه‌ای در می آید.

زیست شناسی

حشرات كامل مگس ميوه مديترانه ای ۳ تا ۵ روز بعد از ظهور، با مختصر تغذيه از شهد گل ها، فضله پرندگان، ميوه های رسيده يا در حال فساد و باكتريها و قارچهای موجود روی برگها، پس از كسب مواد قندی و پروتئينی لازم، به بلوغ جنسی رسيده و شروع به جفتگيری و تخم ريزی می‌كنند.

مگس های بالغ باتوجه به ظهور میوه های میزبان ممکن است فعالیت خود را از اردیبهشت ماه آغاز کنند و تا چهار نسل همپوشان تولید کنند که متوسط طول دوره هر نسل آن بر حسب شرایط آب و هوایی و نوع میزبان ۱/۵-۱ ماه و حداقل ۲۸ روز است.

زمستانگذرانی آفت اغلب بصورت شفيره درون خاک است. تخم ها بين ۱/۵ تا ۳ روز درهوای گرم (و زمان بيشتر در شرايط آب هوايی خنک تر) تفریخ می شوند. لاروهای خارج شده در دمای ۱۸-۱۶ درجه سلسیوس به مدت ۱۱-۶ روز با ايجاد تونل داخل ميوه های ميزبان تغذيه ميکنند که باعث ريزش ميوه های آلوده حين و پس از رشد لارو می شود.
شفيره در خاک تشکيل می شود . حشرات کامل به صورت تجمعی از شفيره و خاک خارج می شوند. آستانه فعالیت تخمگذاری حشره ۱۷ درجه سانتيگراد بوده و در کمتر از اين دما حشره تخمگذاری نمیکند.

روش انتشار آفت

مگس های پرواز کننده و انتقال میوه آلوده، مهمترین راه های ورود آفت به مناطق غیرآلوده هستند. این مگس میوه می تواند تا ۲۰ کیلومتر پرواز کند. میوه تخم و لاروها را منتقل میکند و مواد واسطه ای کشت نیز ممکن است شفیره را انتقال دهند.

ردیابی آفت

ردیابی آفت با استفاده از پارافرمون های تریملدور توصیه می شود. این پارفرمون ها داخل تله های دلتا (جکسون)، بالی شکل، دیاموند و بخصوص تله های مک فیل از کارایی بالایی در ردیابی جمعیت های اندک آفت برخوردار است.
استفاده از سایر ترکیبات جلب کننده همچون سراتراپ، پروتئین هیدرولیزات، بیولور، فمیلور، کارت های زرد و… نیز توصیه می شود اما کارایی آنها کمتر از تریمدلور می باشد.
در مناطق غیرآلوده نصب دو تله در هکتار ایستگاه های پیش آگاهی برای کشف آفت و در باغات نیز دو تله برای ردیابی جمعیت و تعیین زمان مبارزه توصیه می شود.

خسارت مگس میوه مدیترانه ای

این مگس میوه تخم های خود را زیر پوست میوه و معمولا اطراف بخش هایی از پوست که قبلا شکسته شده می گذارد. سوراخ های تخمک گذاری حشره در پوست میوه از کیفیت محصول تا حد زیادی می کاهد.
لارو آفت از گوشت میوه تغذیه نموده و کانال های ناشی از تغذیه باعث نفوذ عوامل پوسیدگی می شوند و در نتیجه میوه ها پوسیده، کپک زده و ریزش میکنند. مگس میوه مدیترانه ای در زمره ناقلین برخی عوامل بیماری زای گیاه از جمله پوسیدگی های میوه است.

لازم به ذكر است برخلاف برخی از ديگر آفات كه ممکن است گياه ميزبان را تضعيف و يا حتی از پای درآورند، مگس ميوه مديترانه‌ای خسارتی به گياه ميزبان و نيز دانه (هسته) ميوه وارد نکرده و خسارت آن صرفا از جنبه اقتصادی متوجه محصول خواهد شد.

مدیریت آفت مگس میوه

• پیشگیری از آلودگی با اعمال اقدامات قرنطینه از جمله ممنوعیت ورود و حمل و میوه از منطق آلوده
• بدام اندازی انبوه آفت بخصوص حشرات ماده با استفاده از جلب کننده های غذایی مانند بیولور، فمیلور، پروتئین هیدرولیزات، سراتینکس و…
• پروتئین مسموم پاشی درختان (دومتر مربع از هر درخت) در زمان طغیان آفت
• شخم و بیل زدن زیر درختان در زمستان و یخآب زمستانه
• جمع آوری میوه های ریخته بر زمین حداکثر یک روز پس از ریزش
• استفاده از روش نر عقیمی

روشهای کنترل تلفیقی آفت

کنترل زراعی و بهداشت گیاهی

– برداشت كامل و بموقع كليه ميوه های باقيمانده سال قبل از جمله مركبات (نارنج، پرتقال والنسييا ) در ابتدای فصل و قبل از شروع فعاليت نسل زمستان گذران مگس ميوه
– برداشت سريع ميوه های رسيده (هسته دار، دانه دار و ….) برای فرار از خسارت آفت
– برداشت زودهنگام برخی از ميوه ها از جمله خرمالو، شليل و هلو كه فرآيند رسيدن آنها بعد از برداشت نيز ادامه پيدا می كند.
– رعايت بهداشت گياهی باغ: جمع آوری و دفن كردن ميوه های آلوده در عمق ۵۰ سانتيمتری خاک و يا نگهداری ميوه های آلوده در كيسه های نايلونی ضخيم و بدون منفذ.
– شخم سطحی باغات، باغچه ها و حياط منازل در طول فصل سرد سال.

باید توجه داشت:
– با توجه به اين كه عمق شفيرگی در خاکهای مختلف بين ۳ تا ۵ سانتيمتر تعيين شده است لذا عمليات زراعی بايد سطحی باشد مثل پابيل كردن يا روتاری زدن ناحيه سايه انداز درختان.
– به عنوان يی دستورالعمل باغبانی، توصيه می‌شود ارتفاع درختان به اندازه ای باشد (۲تا۳ متر) كه تمام ميوه‌های آن قابل برداشت باشد.

کنترل رفتاری

• شکار انبوه
  – تعريف: جلب و نابودی انبوه حشرات كامل هر دو جنس نر و ماده با نصب تله.
  – تعداد تله در هکتار: ۵۰ تا ۷۰ تله در هکتار.
  – تركيب تله ها: نسبت ۱ به ۳ تله پارافرمونی و تله طعمه ای.
  – تله طعمه ای: تله سطلی (مک فيل) يا بطری نوشابه + پروتئين هيدروليزات.
  – تله پارافرموني: كارت زرد چسبنده يا تله سطلی دارای كارت زرد + تری مدلور.
  – زمان شروع: به محض شکار مگس در تله های رديابی، نصب تله های شکار انبوه آغاز شود.

کنترل شیمیايی

نتايج تحقيقات نشان داده مبارزه شيميايی به صورت محلول پاشی سم، در محافظت از محصول در برابر خسارت مگس ميوه بطور كامل موثر نبوده، چرا كه مگس ميوه برای تخم گذاری فقط چند دقيقه زمان لازم داشته و باقيمانده آفت كش، حشره بالغ مگس را در اين بازه زمانی نمی كشد. لذا، استفاده از جلب كننده های پروتئینی مايع در محلول پاشی ها، موثرترين روش توصيه شده برای كنترل جمعيت های مگس ميوه در مجاورت محصول است.

• طعمه پاشی
  – محلول پاشی طعمه مسموم حاوی جلب كننده غذايی (پروتئين هيدروليزات) برای كشتن مگس بالغ است.
  – چنانچه طعمه پاشی زودهنگام شروع شده و بطور مستمر در باغ انجام گيرد، موثرترين روش كنترل مگس است.
  – طعمه پاشی، هر دو جنس (به ويژه ماده) مگس های بالغ را به تغذيه از طعمه مسموم ته نشين شده ترغيب كرده و میکشد.
• محلولپاشی پوششی
  در حال حاضر، شکار انبوه، طعمه پاشی و بهداشت باغ، بعنوان اساس كنترل مگس ميوه در باغات تجاری توصيه میشود چراكه اين روش، كل جمعيت مگس را سركوب ميكند. بنابراين، اگر ميوه به طور مداوم تخم ريزی مي شود، در وهله اول و به منظور سركوب كردن جمعيت مگس در كانونهای طغيانی، بايد در برنامه طعمه پاشی و بهداشت باغ تجديد نظر شود.

سوالات متداول درباره مگس میوه مدیترانه ای

 ۱) مگس میوه مدیترانه ای چیست؟

مگس ميوه مديترانه ای آفتی مهم با اهميت اقتصادی بالا است و خسارت به ميوه ها نسبتاً زياد و گاهی تا ۱۰۰ درصد ميوه ها توسط آفت آلوده می شوند. اين آفت در شرايط مساعد تا ۱۲ نسل در سال توليد می‌كند و در شرايط آب و هوايی ايران تا ۵ نسل در سال گزارش شده است.

مگس میوه بالغ ۵-۴ میلیمتر (حدود دو سوم مگس خانگی) طول دارد. رنگ عمومی بدن زرد با رگه های قهوه‌ای، سر حشره زرد رنگ، شاخک سه بندی است که بند اول و دوم آن تیره و بند سوم روشن تر و دارای یک موی بلند است.

مگس میوه به بيش از ۳۰۰ گونه گياهی مختلف از جمله درختان ميوه دانه دار، هسته دار، انار، انگور، بادام، انواع میوه های درختچه ای، بوته ای، سبزی، صيفی، مرکبات و … حمله میکند و نسبت به برخی از آنها از جمله هلو، انجير،خرمالو، گلابی، نارنگی پيش رس ترجيح ميزبانی شديدی دارد. اين آفت می تواند در آينده از موانع صادرات ميوه به ساير کشور باشد.

۲) مگس میوه چگونه انتشار می‌یابد؟ 

مگس های پرواز کننده و انتقال میوه آلوده، مهمترین راه های ورود آفت به مناطق غیرآلوده هستند. این مگس میوه می تواند تا ۲۰ کیلومتر پرواز کند. میوه تخم و لاروها را منتقل میکند و مواد واسطه ای کشت نیز ممکن است شفیره را انتقال دهند.

۳) خسارت مگس میوه به چه صورت بروز میکند؟

این مگس میوه تخم های خود را زیر پوست میوه و معمولا اطراف بخش هایی از پوست که قبلا شکسته شده می گذارد. سوراخ های تخمک گذاری حشره در پوست میوه از کیفیت محصول تا حد زیادی می کاهد. لارو آفت از گوشت میوه تغذیه نموده و کانال های ناشی از تغذیه باعث نفوذ عوامل پوسیدگی می شوند و در نتیجه میوه ها پوسیده، کپک زده و ریزش میکنند.

۴) چگونه باید آفت مگس میوه را کنترل کرد؟

-پیشگیری از آلودگی با اعمال اقدامات قرنطینه از جمله ممنوعیت ورود و حمل و میوه از منطق آلوده
-بدام اندازی انبوه آفت بخصوص حشرات ماده با استفاده از جلب کننده های غذایی مانند بیولور، فمیلور، پروتئین هیدرولیزات، سراتینکس و…
-پروتئین مسموم پاشی درختان (دومتر مربع از هر درخت) در زمان طغیان آفت و…

همچنین با استفاده از روش های کنترل تلیفی از جمله: کنترل زراعی و بهداشت گیاهی، کنترل رفتاری و کنترل شیمیایی.