فروشگاه کشاورزی پارس مرکبات | عرضهکننده انواع کود و سم، کارشناسی فنی باغات و مزارع
نویسنده: پارس مرکبات 
در مقاله قبل با دو بیماری سفیدک پودری و زنگ پسته، نشانه ها،عامل بیماری و نحوه مبارزه با آنها آشنا شدیم، در این مقاله به بررسی شناخت چهار بیماری درخت پسته از جمله پوسیدگی بذر و گیاهچه میری پسته، ماسوی پسته، ریزبرگی و قرمزی دانه پسته و پژمردگی ورتیسیلیومی پسته می پردازیم.
پوسیدگی بذر و گیاهچه میری پسته
این بیماری گاهی در خزانه های پسته دیده می شود.
نشانه بیماری
برگ های گیاهچه های سبز شده بیمار، کوچک تر از اندازه معمول و به رنگ صورتی متمایل به قرمز مشاهده می شوند. روی ریشه ها لکه ها و نوارهای بافت مرده سطحی به رنگ قهوه ای تیره ایجاد و انتهای ریشه های گیاهچه ها فاسد می شود.
عامل بیماری
عامل پوسیدگی بذر و گیاهچه میری پسته قارچ Rhizoctonia solani از گروه آنازستوموزی چهار است.
کنترل پوسیدگی بذر
برای جلوگیری از پیدایش این بیماری درخت پسته توصیه میشود حتی الامکان زمینهای بکر و عاری از عوامل بیماری زا برای خزانه کاری استفاده شود و مخصوصاً از اختصاص زمینهایی که قبلاً در آنها میزبان های حساس به قارچ ریزوکتونیا کاشته شده، برای خزانه خودداری شود.
در صورتی که منطقه ای به طور شدید آلوده باشد می توان خاک خزانه ها را قبل از کاشت بذر با واپام یا متیل بروماید برابر دستورالعمل های علمی، ضدعفونی کرد و بعد از تهویه و خروج بخارات سم از خاک، اقدام به کاشت بذر نمود.
ماسوی پسته
این بیماری درخت پسته به انگلیسی Pistachio stigmatomycosis نامیده میشود. ماسو در مناطق کرمان، دامغان، فارس و قزوین مشاهده شده است. باغداران رفسنجان این بیماری را ماسو (ماست مانند) نامیدند.
این بیماری فقط به مغز دانه پسته خسارت وارد میساز و باعث فساد مغز میشود. درصد آلودگی میوه های پسته در سال ۱۳۴۳، حدود ۵۴ درصد تعیین شد و
در بعضی از باغ های پسته کرمان خسارت به قدری بود که باغداران هیچ محصولی برداشت نکردند.
نشانه های بیماری
علائم این بیماری درخت پسته فقط در مغز دانه های پسته بروز میکند و در سایر اندامهای درخت دیده نمیشوند. علائم در مغز دانه ها نیز متفاوتند . گاهی مغز میوه هایی که ظاهرا سالم هستند تغییر شکل یافته، می خشکند یا لکه های بافت مرده روی آنها ظاهر میشوند و زمانی در مغز میوه های نارس آلوده، ماده ای چسبناک و بی رنگ متمایل به سفید، ماست مانند، بین پوست مغز و لپه ها (کوتیلدون) مشاهده میشود. این ماده ماست مانند موقع تکامل مغز سفید و سفت می شود. دراین حالت نیز مغز میوه بد شکل و ناقص است.
عامل بیماری
عامل این بیماری قارچ Nematospora coryli است که مترادف آن Eremothecium coryli نام دارد.
مبارزه
این بیماری درخت پسته همه ساله در باغهای پسته شیوع ندارد و در بعضی از سالها و در شرایط خاص، بروز می کند. برای جلوگیری از شیوع این بیماری اقدامات زیر توصیه میشود:
1. میوه های پوک یا دارای مغز آلوده به ماسو جمع آوری و سوزانده شوند.
2. علف های هرز باغهای پسته بادقت وجین شده، به خارج از باغ منتقل گردند. در صورت امکان بهتر است به طور دسته جمعی و همگانی نسبت به انهدام علف های هرز در منطقه اقدام شود.
نکته قابل توجه این است که کانون تجمع سن های ناقل نماتوسپورا، علف های هرز و میزبان های طبیعی آنها در بیابانها و باغهای متفرق میوه اطراف است. این سنها مخصوصا گونه های Brachynema علاقه چندانی به درختان پسته ندارند. آنها پس از خشک شدن و اتمام علف های هرز مناطق اطراف به باغهای پسته حمله میکنند.
3. در صورت مشاهده سن های ناقل به تعداد زیاد، باغهای پسته را باید سمپاشی کرد. سن ها در مقابل حشره کش ها بسیار حساس هستند و به آسانی از بین می روند.
حشره کش های لبایسید، گوزاتیون و تیودان روی سن ها بسیار موثرند؛ با وجود این باید حشره کش ها طوری انتخاب شوند که روی سایر آفات پسته هم موثر باشند.
ریز برگی و قرمزی دانه پسته
ریز برگی و قرمزی دانه پسته که باغداران رفسنجانی به آن « قرمزو» می گویند ، از سال ۱۳۷۳ در بعضی از باغ های اطراف رفسنجان مشاهده شد.
مطالعات اولیه نشان داده اند که شدت این بیماری درخت پسته در باغهایی که در اراضی با خاک سبک وشنی احداث شده اند و (دریک باغ) درختانی که در مجاورت نهرهای آبیاری قرار دارند بیشتر است. « قرمزو» در بعضی از درختان پسته یک باغ به طور لکه ای دیده میشود.
نشانه ریزبرگی و قرمزی
نشانه های بارز بیماری روی خوشه های میوه های نارس بعضی از شاخه های درخت، به صورت مجتمع و کروی شدن دانه ها و قرمزشدن رنگ آنها ظاهر می شوند.
در حالت شدید میوه های یک خوشه ریزتر، قرمز پررنگ و کاملا کروی شده، دانه ها حالت پفکی پیدا میکنند. اندازه برگ های واقع در زیر خوشه های مبتلا به « قرمزو» روی سرشاخه ها کوچکتر، رنگ پریده و سبزرد می شوند و فاصله میان گره های سرشاخه ها کوتاه تر می گردد.
کنترل
بررسی های انجام شده روی این بیماری درخت پسته در سالهای ۱۳۷۵ و۱۳۷۶ به وسیله ابوسعیدی و دیگران نشان داد که اولا عارضه قرمزو از راه پیوند، انتقال پیدا نمیکند و ثانیا در مقاطع ظریفی که از ساقه و برگهای پسته مبتلا به بیماری شده، نمونه گیری و با الکترون میکروسکوپ معاینه شدند، هیچ گونه نشانه ای از عوامل ویروسی یا فیتوپلاسمایی مشاهده نگردید. از این رو ریزبرگی و قرمزی دانه های پسته، یک بیماری عفونی نیست و به احتمال زیاد معلول عوامل تغذیه ای از جمله کمبود روی است.
پژمردگی ورتیسیلیومی پسته
این بیماری درخت پسته نخستین بار در سال ۱۹۵۰م. در ایالت کالیفرنیای ایالات متحده آمریکا گزارش شد. انتشار و خسارت این بیماری در باغهای پسته ایران محدود و کم است.
پژمردگی ورتیسیلیومی در نواحی معتدل جهان به طور وسیع شیوع دارد و به درختان میوه خشکباری از جمله بادام، گردو و پکان خسارت وارد می سازد. این بیماری در درختان بادام «مغز سیاه» نامیده می شود و موجب زیان زیاد به درختان جوان بادام می گردد. پژمردگی ورتیسیلیومی روی فندق گزارش نشده است.
نشانه های بیماری
نشانه مزمن پژمردگی ورتیسیلیومی درختان پسته، زوال تدریجی است. این نشانه ها عبارتند از: رنگ پریدگی برگ ها، کاهش رشد و نمو سرشاخه ها، کاهش تعداد برگها روی سرشاخه ها به گونه ای که در مراحل آخر به نظر می رسد برگها در انتهای سرشاخه ها مجتمع شده باشند و سرانجام کاهش حجم تاج پوشش درخت.
نشانه های حاد و شدید بیماری روی یک یا چند شاخه در یک طرف درخت ظاهر می شوند؛ به این ترتیب که در اواخر بهار یا تابستان این شاخه ها به طور ناگهانی دچار پژمردگی شده، سپس می خشکند. برگهای سرشاخه های خشکیده ممکن است بریزند و یا روی سرشاخه ها باقی بمانند.
در برش عرضی در ناحیه آوندهای چوبی سرشاخه های خشکیده، در بیشتر موارد لکه ها یا نقاط تیره رنگ و گاهی حلقه هایی سیاه و در برش طولی این سرشاخه ها، رگه هایی که آوندهای تخریب و سیاه رنگ شده هستند، مشاهده می شود.
عامل بیماری
بیمارگر پژمردگی ورتیسیلیومی پسته verticillium dahlia klebahn است.
مبارزه
استفاده از اراضی عاری از بیمارگر برای احداث باغهای جدید؛ کندن و انهدام ریشه های درختان بیمار و خشکیده، ضدعفونی کردن محل درختان کنده شده با متام سدیم همراه با آفتاب دهی خاک؛ خودداری از کشت گیاهان یک ساله میزبان قارچ عامل بیماری و استفاده از ارقام متحمل یا مقاوم در برابر پژمردگی ورتیسیلیومی پسته، از جمله روش های موثر در کنترل این بیماری به شمار می روند.
مطالعات انجام شده در ایران درمورد واکنش توده های بنه و کسور به پژمردگی ورتیسیلیومی پسته نشان دادند که تمام توده های بنه و کسور به V.dahliae آلوده می شوند، ولی به طور کلی درصد کلونیزاسیون و شدت بیماری در توده های کسور بیشتر هستند.
بهترین راه مبارزه با پژمردگی ورتیسیلیومی پسته استفاده از پایه های مقاوم در برابر بیماری است. پژمردگی ورتیسیلیومی در درختان پسته ای که دچار کمبود پتاسیم باشند شدیدتر است.
سوالات متداول درباره بیماری پوسیدگی بذر و گیاهچه میری، ریزبرگی و قرمزی دانه، پژمردگی ورتیسیلیومی و ماسوی پسته
۱) کدام بیماری فقط در مغز دانه پسته بروز میکند، به طوری که مغز میوه خشک شده یا لکه های بافت مرده روی آن ظاهر میشود؟
ماسوی پسته
۲) نشانه بیماری پوسیدگی بذر و گیاهچه میری چیست؟
برگ های گیاهچه های سبز شده بیمار، کوچک تر از اندازه معمول و به رنگ صورتی متمایل به قرمز مشاهده می شوند. روی ریشه ها لکه ها و نوارهای بافت مرده سطحی به رنگ قهوه ای تیره ایجاد و انتهای ریشه های گیاهچه ها فاسد می شود.
۳) روش مبارزه با بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی چیست؟
استفاده از اراضی عاری از بیمارگر برای احداث باغهای جدید؛ کندن و انهدام ریشه های درختان بیمار و خشکیده، ضدعفونی کردن محل درختان کنده شده با متام سدیم همراه با آفتاب دهی خاک؛ خودداری از کشت گیاهان یک ساله میزبان قارچ عامل بیماری و استفاده از ارقام متحمل یا مقاوم در برابر پژمردگی ورتیسیلیومی پسته، از جمله روش های موثر در کنترل این بیماری به شمار می روند.
۴) علائم ریزبرگی و قرمزی دانه پسته چگونه بروز میکند؟
نشانه های بارز بیماری روی خوشه های میوه های نارس بعضی از شاخه های درخت، به صورت مجتمع و کروی شدن دانه ها و قرمزشدن رنگ آنها ظاهر می شوند.
در حالت شدید میوه های یک خوشه ریزتر، قرمز پررنگ و کاملا کروی شده، دانه ها حالت پفکی پیدا میکنند. اندازه برگ های واقع در زیر خوشه های مبتلا به « قرمزو» روی سرشاخه ها کوچکتر، رنگ پریده و سبزرد می شوند و فاصله میان گره های سرشاخه ها کوتاه تر می گردد.
منبع: اشکان، محمد(1390)، بیماریهای مهم درختان میوه در ایران.
