آفات خانواده کدوئیان

آفات کدوئیان

در این مقاله با آفات خانواده کدوئیان از جمله آفت جالیز، خربزه، هندوانه، کدو، طالبی، خیار، گرمک و… آشنا می‌شویم.

شته جالیز (Aphis gossypii)

شته جالیز پلی فاژ بوده و مانند دیگر شته‌ها با مکیدن شیره گیاهی باعث پیچیدن برگها و عدم رشد سرشاخه‌ها می‌گردد. به علاوه عسلک فراوان حاصل از آن روی گیاهان را می‌پوشاند. ناقل حدود ۷۰ نوع بیماری ویروسی در گیاهان می‌باشد.
برای این شته ۷۰ گونه میزبان گزارش شده است. در ایران مرحوم افشار آن را جز آفات پنبه، جالیز، سبزیها و گیاهان صنعتی و علوفه‌ای گزارش کرد.

شناسایی

رنگ بدن ماده‌های بکرزای بی‌بال متغیر بوده، به رنگهای سبز مایل به زرد و گاهی تیره مایل به سیاه می‌باشد. پاها به رنگ زرد تا سبز، شاخکها زرد روشن و برابر با نصف طول بدن می‌باشد. کورنیکولها ضخیم به شکل استوانه با قاعده عریض و به رنگ سیاه می‌باشد. دم مخروطی و اطراف آن سه جفت موی جانبی وجود دارد.

در ماده‌های بکرزای بالدار شکم به رنگهای زرد، سبز مایل به زرد روشن یا سبز تیره بوده و سر و قفس سینه به رنگ تیره است. شاخکها کوتاهتر از طول بدن بوده و کورنیکولها به شکل استوانه‌ای و به رنگ سیاه هستند. دم تقریبا به اندازه نصف طول کورنیکولها بوده و به رنگ سبز تا سبز تیره می‌باشد.

در مناطق گرمسیر سیکل زندگی آن Anholocyclic بوده و در مناطق سردسیر به صورت Holocyclic می‌باشد. در شرایط عادی طول عمر یک شته از بدو تولد تا مرگ یک ماه طول می‌کشد.

مگس خربزه و طالبی (Myiopardalis pardalina)

این گونه آفت خربزه، طالبی، خیار، کدو، گرمک، دستنبو و به طور کلی گیاهان خانواده کدوئیان می‌باشد.

شناسایی

در حشرات این خانواده رگ Subcostal همیشه در انتها با یک زاویه قائمه خمیدگی نشان می‌دهد و قبل از آن که به لبه بال برسد محو می‌گردد. این مگس به طول 4 تا 6 میلی‌متر به رنگ زرد با سر قهوه‌ای است. در پشت قفسه سینه سه نوار طولی تیره و تعدادی لکه‌های سیاه در طرفین آن وجود دارد.

بالها به رنگ زرد روشن و روی آنها نوارهای عرضی زرد رنگ قرار گرفته و دو نوار سمت داخل تقریبا صاف و مستقیم و بدون زاویه بوده ولی نواری که در طرف خارج است قوسی و زاویه دار می‌باشد. لارو به رنگ سفید شیری و بدون پا و پس از رشد کامل به طول 10 تا 12 میلی‌متر می‌رسد. شفیره به رنگ قهوه‌ای روشن و منقوش به نوارهای حلقوی به رنگ زرد کاهی است.

زمستان را به صورت شفیره در عمق 8 تا 10 سانتی‌متری خاک به سر می‌برد. در اواسط بهار که بوته‌های خربزه شروع به گل دادن می‌کنند مگسها خارج شده و با تخمریزی خود میوه‌هایی را که تازه از گل درآمده‌اند سوراخ می‌‌کنند و از شیره‌هایی که از آن خارج می‌گردد تغذیه می‌نمایند. 7 تا 10 روز پس از خروج و تغذیه، مگسها جفتگیری کرده و ماده‌ها تخمهای خود را در داخل پوستهای میوه می‌گذارند. تخمریزی انفرادی است و هر مگس ماده حدود 100 عدد تخم می‌گذارد.

بین 3 تا 6 روز بعد لاروهای ریز سفید رنگ از تخمها خارج شده و شروع به تغذیه از قسمتهای گوشتی میوه می‌نمایند. به این ترتیب گوشت میوه را سخت و قهوه‌ای رنگ کرده و باعث نامرغوبی آن می‌شوند. دوره لاروی در تابستان یک تا دوهفته ولی در پاییز سه هفته به طول می‌انجامد. سوراخ خروجی لارو در روی میوه کاملا نمایان است.

لاروها پس از رشد کامل در خاک افتاده تبدیل به شفیره می‌شوند. در عین حال تعداد زیادی از این لاروها درون میوه‌های آلوده تبدیل به شفیره می‌گردند. میوه‌های آلوده در اثر فعالیت میکروارگانیسمهای بیماریزا که اغلب هنگام تخمریزی مگسها به درون میوه راه یافته‌اند فاسد می‌شوند. دوران شفیرگی این مگس 2 تا 3 هفته ولی در پاییز بیشتر است.مگس خربزه 2 تا 3 نسل دارد.

مبارزه

1- مبارزه زراعی بدین ترتیب صورت می‌گیرد که میوه کوچک را در برگ گیاه پیچیده و زیر خاک می‌گذارند تا از حمله مگس محفوظ بماند. این عمل هنگام گل گیری خربزه و طالبی انجام می‌گیرد.
2- سه تا چهار نوبت سمپاشی. اولین سمپاشی زمانی است که اکثر میوه‌ها فندقه باشند. بعد از 15 روز سمپاشی را تکرار می‌کنند.

مگس جالیز (خیار، هندوانه، طالبی و کدو) (Dacus ciliatus)

این آفت از خانواده کدوئیان به ترتیب خیار، هندوانه، طالبی و کدو را برای تغذیه ترجیح می‌دهد. فعالیت این حشره روی گیاهان غیرزراعی نظیر استبرق و هندوانه ابوجهل نیز گزارش شده است.

شناسایی

حشره کامل در نر ۵/۵ و در ماده ۷/۵ میلی‌متر است. سر به رنگ زرد، کمی عریضتر از قفس سینه، پشت سر تیره تر از پیشانی، چشمهای مرکب تقریبا عمودی، چشمهای ساده به تعداد سه عدد که در بالای پیشانی یک مثلث به وجود می‌آورند. پشت سینه پوشیده از کرکهای ظریف و رنگ عمومی آن حنایی مایل به خاکستری بوده و دارای سه نوار طولی است.

لارو بدون پا و بلافاصله بعد از خروج از تخم یک میلی‌متر طول دارد. شفیره به طول ۵ تا ۶ میلی‌متر و به عرض ۲/۵ تا ۳ میلی‌متر شکل آن کاملا بیضی و رنگ آن ابتدا زرد بوده که در آخر و قبل از خروج حشره کامل به قهوه‌ای می‌گراید.

زمستان را به صورت شفیره در خاک به سر می‌برد. حشرات کامل در دهه سوم خرداد ماه از شفیره‌های زمستان گذران خارج و یک تا سه روز بعد جفتگیری و ۲ تا ۳ روز بعد از جفتگیری درعمق ۱/۵ میلی‌متر زیر پوست میوه‌های جوان در دستجات ۲۰ تا ۳۰ عددی تخمریزی می‌نمایند.

تخمها پس از ۲ تا ۳ روز تفریخ شده و لاروها به طرف داخل میوه حرکت می‌کنند. محل تخمریزی بعد از مدتی به رنگ قهوه‌ای تیره در می‌آید و تغییر شکل می‌دهد. این تغییر شکل در نهایت به صورت خمیدگی در میوه خودنمایی می‌کند. لاروهای کامل از میوه‌ها خارج شده و غالبا در عمق کمتر از ۵ سانتی‌متری خاک تبدیل به شفیره می‌شوند. طول دوره لاروی ۷ تا ۱۱ روز و شفیرگی ۹ تا ۱۲ روز و طول دوره یک نسل ۲۵ تا ۴۵ روز می‌باشد.

مبارزه

1- مبارزه زراعی بدین ترتیب صورت می‌گیرد که میوه کوچک را در برگ گیاه پیچیده و زیر خاک می‌گذارند تا از حمله مگس محفوظ بماند. این عمل هنگام گل گیری خربزه و طالبی انجام می‌گیرد.
2- سه تا چهار نوبت سمپاشی. اولین سمپاشی زمانی است که اکثر میوه‌ها فندقه باشند. بعد از 15 روز سمپاشی را تکرار می‌کنند.

کفشدوزک خربزه (Epilachna elaterii)

حشره کامل و لارو از برگ بوته‌های جالیز نظیر خربزه، گرمک، طالبی، خیار و… تغذیه نموده و برگها را به صورت توری در می‌آورند. گاهی حشرات کامل به تخمدان گلهای گیاه میزبان نیز حمله می‌کنند و آنها را از بین می‌برند. یکی از میزبانهای این حشره هندوانه ابوجهل با نام Citrulus colocyntus می‌باشد.

شناسایی

کفشدوزک نسبتا بزرگی است که رنگ عمومی آن قرمز آجری بوده و روی هر یک از بالپوشها ۶ عدد لکه سیاه دیده می‌شود. لارو حشره پس از رشد کامل زرد رنگ و حدود ۸ میلی‌متر طول دارد. در قسمت پشتی دارای خارهای منشعبی است که به لارو شکل خاصی می‌دهد. شفیره تخم مرغی شکل و مانند لاروها پوشیده از خارهای منشعب می‌باشد. تخمها به رنگ شیری بوده که به تدریج به رنگ زرد در می‌آیند.

به صورت حشره کامل در شکافهای زمین و زیر کلوخه‌ها و یا زیرعلفهای هرز به سر می‌برد. در بهار با مساعد شدن شرایط آب و هوایی از محلهای زمستان گذران خارج شده و از گیاهان وحشی خانواده کدوئیان تغذیه می‌کند. پس از مدتی به جالیزکاریها خسارت می‌زند.

حشره ماده پس از جفتگیری تخمهای خود را به صورت دسته‌های ۱۰ تا ۴۰ تایی در سطح زیرین برگ می‌گذارد. دوره جنینی ۳ تا ۱۳ روز و دوره لاروی یک ماه به طول می‌انجامد. ممکن است ۳ تا ۵ نسل در سال داشته باشد.

مبارزه

۱- سمپاشی اول فصل بر روی هندوانه ابوجهل
۲- مبارزه شیمیایی در صورت بالا بودن تراکم جمعیت آفت

عروسک خیار (Aulacophora foveicollis)

در درجه اول به خیار و خربزه و در درجه دوم به هندوانه و کدو خسارت می‌زند. حشره کامل برگهای گیاهان میزبان را سوراخ سوراخ می‌کند ولی خسارت اصلی مربوط به لارو آفت می‌باشد که به طوقه و ریشه گیاه حمله می‌کند و باعث خشک شدن بوته می‌شود.

شناسایی

حشره کامل دارای رنگ قرمز روشن با جلای فلزی است و حدود ۸ میلی‌متر اندازه دارد. زیر سینه میانی و عقبی Meso-metathorax سیاهرنگ است. پیش گرده بزرگ، ذوزنقه‌ای و دارای یک شیار عرضی درشت است که وسیله تشخیص این حشره است. لارو کارابی‌فرم و حدود ۱۰ میلی‌متر طول دارد.

زمستان را به صورت حشره کامل در زیر توده‌های برگهای ریخته و خشک شده علفهای هرز بخصوص گرامینه‌های وحشی و دائمی، در شکاف درختان یا شکاف زمین و یا در زیر کلوخه‌ها به سر می‌برد. در بهار در اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت ظاهر و در ساعات گرم روز پرواز می‌نماید و از برگ گیاهان تغذیه می‌کند. مدت تغذیه حدود یک ماه است. هر حشره ماده تا ۳۰۰ عدد تخم می‌گذارد. تخمها به صورت انفرادی در روی بوته خربزه یا در داخل خاک گذاشته می‌شود.

دوران تکامل تخم حدود دوهفته می‌باشد. لاروها پس از خروج داخل خاک می‌شوند و از ریشه تغذیه و در داخل ساقه تونل ایجاد می‌کنند. در برخی از نواحی گرمسیری تا ۵ نسل در سال دارد.

مبارزه

۱- کاهش رطوبت خاک یکی از عوامل محدودکننده تفریخ تخم و فعالیت لارو می‌باشد، بنابراین در مزارعی که کمتر آبیاری می‌شوند یا از روش پشته‌کاری و آبیاری نشتی استفاده می‌‌شود خسارت آفت کمتر می‌‌باشد.
۲- در صورت لزوم مبارزه شیمیایی استفاده از سموم مناسب

سرخرطومی جالیز (Acytopeus curvirostris)

حشره کامل حدود ۵ میلی‌متر طول داشته و به رنگ سیاه می‌باشد. روی بدن دارای نقاط فرورفته می‌باشد که در تمام اعضای بدن و حتی در پاها دیده می‌شود. شاخک ۱۱ بندی و گرز آن ۴ بندی است. روی بالپوش ۱۱ نوار فرورفته دیده می‌شود. تخمها بیضی، سبز روشن سپس به رنگ کرم درمی‌آیند. لارو در آخرین مرحله حدود ۹ میلی‌متر، رنگ آن سفید، سرقرمز و آرواره‌ها قرمز مایل به قهوه‌ای می‌باشد.

سه نسل در سال دارد و زمستان را به صورت حشره کامل در داخل میوه خشک شده می‌گذراند. حشرات کامل همزمان با تشکیل میوه‌های هندوانه ابوجهل یا جالیز (هندوانه، خربزه، طالبی، خیار، کدو) در مناطق جالیزکاری ظاهر می‌شوند. میوه کوچک به اندازه فندق یا بزرگتر برای تخمگذاری انتخاب می‌شود. ابتدا حشره از میوه تغذیه سپس در سمت سایه میوه تخمگذاری می‌کند. تخم معمولا در کنار سوراخی که بوسیله خرطوم در پوست میوه ایجاد شده گذاشته می‌شود.

در یک کانون تخمریزی ۳۸ تخم شمارش شده است. میوه انتخاب شده جهت تخمگذاری باید پوستی نازک و شاداب داشته و قطر آن نباید از ۵ تا ۸ سانتی‌متر تجاوز کند.در صورتیکه پوست سخت شود حشره قادر نیستحفره تخم در آن ایجاد کند. برخی اوقات حشره نر در محل دم میوه و یا ساقه فرعی را قطع می‌کند لذا میوه شادابی خود را از دست داده وچروکیده می‌شود.

لاروها محتویات درون میوه را خورده و سپس در درون همان میوه‌های خشکیده تبدیل به شفیره می‌شوند. در شرایط مساعد حشره کامل از شفیره خارج شده و دوباره فعالیت می‌کند و در شرایط نامساعد درون حفره شفیرگی زمستان گذرانی می‌کند.

مبارزه

۱- سمپاشی توصیه نمی‌شود
۲- جمع‌آوری و انهدام میوه‌های آلوده
۳- شخم عمیق بعد از برداشت محصول
۴- از بین بردن بقایای گیاهی
۵- مبارزه با هندوانه ابوجهل
۶- شخم و یخ‌آب زمستانه
۷- معلق نگهداشتن میوه‌های کوچک

سوالات متداول درباره آفات خانواده کدوئیان

۱) آفات کدوئیان چه نام دارند؟

شته جالیز، مگس خربزه و طالبی، مگس جالیز (خیار، هندوانه، طالبی و کدو)، عروسک خیار، آفت سرخرطومی و… .

۲) خسارت عروسک خیار به چه صورت است؟

در درجه اول به خیار و خربزه و در درجه دوم به هندوانه و کدو خسارت می‌زند. حشره کامل برگهای گیاهان میزبان را سوراخ سوراخ می‌کند ولی خسارت اصلی مربوط به لارو آفت می‌باشد که به طوقه و ریشه گیاه حمله می‌کند و باعث خشک شدن بوته می‌شود. لاروها پس از خروج داخل خاک می‌شوند و از ریشه تغذیه و در داخل ساقه تونل ایجاد می‌کنند.

۳) مگس خربزه و طالبی را چگونه می‌توان کنترل کرد؟

1- مبارزه زراعی بدین ترتیب صورت می‌گیرد که میوه کوچک را در برگ گیاه پیچیده و زیر خاک می‌گذارند تا از حمله مگس محفوظ بماند. این عمل هنگام گل گیری خربزه و طالبی انجام می‌گیرد.
2- سه تا چهار نوبت سمپاشی. اولین سمپاشی زمانی است که اکثر میوه‌ها فندقه باشند. بعد از 15 روز سمپاشی را تکرار می‌کنند.