فروشگاه کشاورزی پارس مرکبات | عرضهکننده انواع کود و سم، کارشناسی فنی باغات و مزارع
نویسنده: پارس مرکبات 
مبدا بیماری شانکر باکتریایی مرکبات از کشورهای آسیایی جنوب شرقی است. در حال حاضر این بیماری در بسیاری از کشورهای آسیایی، کشورهای مجاور اقیانوس آرام و بعضی از کشورهای آمریکای جنوبی شیوع دارد. به طور کلی شدت بیماری شانکر باکتریایی در مناطقی است که در بهار یا فصل رشد و نمو شاخه‌ها، بارش باران دارند.
شانکر باکتریایی مرکبات فرم‌های مختلفی دارد، فرم آسیایی این شانکر (شانکر تیپ a) دامنه انتشار وسیعی داشته و فرم شدید بیماری است. به رغم اقدامات بهداشتی، مقررات قرنطینه‌ای و ریشه‌کنی درختان بیمار در بعضی از کشورها، گستره شیوع بیماری همچنان رو به افزایش است.
بیماری شانکر باکتریایی مرکبات در ایران
در ایران، نخستین بار بیماری شانکر باکتریایی در سال 1368 در منطقه کهنوج استان کرمان روی لیموآب مشاهده شد. پس از ان وسعت این بیماری در بسیاری از باغ‌های مناطق مرکبات خیز از جمله استان‌های هرمزگان، کرمان، سیستان و بلوچستان روی لیمو آب (لیمو عمانی) گزارش شد. این بیماری در باغات مرکبات استان‌های جنوبی در حال گسترش است. تمام گونههای مرکبات از جمله لیموترش رقم مکزیکن در ایران نسبت به این بیماری باکتریایی حساس هستند و درختان مبتلا زرد و خشک میشوند. این بیماری به میزان کمتری بر روی درختان لیموشیرین، گریپ فروت، پرتقال محلی، نارنج و نارنگی مشاهده شده است.
نشانه‌های بیماری شانکر باکتریایی چیست؟
این بیماری به برگها، میوهها و سرشاخهها حمله میکند و لکههای زخم مانند برجستهای روی آنها به وجود میآورد.
علائم شانکر باکتریایی بر روی برگ
لکههای شانکر باکتریایی کوچک بوده و قطر آن به 2 تا 10 میلیمتر می‌رسد. اندازه لکهها به طور عمده به رقم و سن اندامی که به آن حمله میکند بستگی دارد. لکهها در آغاز مدور هستند ولی بعدا شکل آنها نامنظم میشود. لکهها بیشتر در حاشیه یا نوک برگها یا در بخشی از پهنک برگ به طور مجتمع نمایان میشود. دوره حساسیت برگها به عفونت، محدود بوده و لکهها تقریبا هم اندازه هستند.
علائم شانکر باکتریایی بر روی میوه
لکههای تازه تشکیل شده روی میوه معمولا برجسته و جوش مانند هستند و بعدا جوشها چوب پنبهای میشوند. جوشهای روی میوه و سرشاخهها سطحیاند و عمق آنها ۱-۳ میلیمتر بیشتر نیست.
ویژگی لکههای شانکر باکتریایی
وجود حاشیه زرد رنگ پیرامون لکهها. این هاله‌ی زرد رنگ به تدریج که سن اندام‌ها افزایش می‌یابد، محو میشود.بروز هاله‌ای آبگز پیرامون لکهها. با گرفتن برگها در برابر نور، به وضوح دیده میشود.
عامل بیماری شانکر باکتریایی
نوع آسیایی بیماری شانکر باکتریایی مرکبات Xanthomonas axonopodis Pv.citri است که قبلا X.compestris Pv.citri نامیده شده است. این باکتری میله‌ای شکل، گرم منفی و دارای یک تاژک قطبی و هوازی اجباری است و در بافت‌های عفونی لکههای برگ، میوه و شاخه و همچنین به حالت رورستی در درختان مرکبات و بعضی از علف‌های هرز زمستان‌گذرانی دارد.
چنانچه شرایط مساعد باشد( آب موجود باشد)، باکتری‌ها زیاد شده و با قطرات آب باران یا شبنم به همراه باد منتشر میشود و بیماری از راه روزنه‌های هوایی یا زخم‌های ایجاد شده وارد گیاه شده و عفونت ایجاد میکند. باکتری‌ها در بافت‌های حاشیه‌ی لکههای اندام‌های آلوده درخت تا زمانی که روی درخت هستند، زنده می‌مانند ولی روی برگها و میوه‌های ریخته شده دوام نمی‌آورند. برگها و شاخه‌های تازه تشکیل شده تا ۶ هفته و میوه ها تا ۹۰ روز بعد از ریزش گلبرگ‌ها حساس بوده، عفونی میشوند.
انتقال بیماری شانکر باکتریایی
درختان جوان نسبت به درخت‌های مسن حساس‌ترند و شدت بیماری روی آنها بیشتر است. این بیماری با پیوندک، نهال‌های پیوندی و بذری آلوده به نقاط دور دست انتقال می‌یابد، ولی با بذر منتقل نمی‌شود.
مبارزه با شانکر باکتریایی مرکبات
- حتی الامکان با رعایت اقدامات بهداشتی و قرنطینه‌ای از ورود بیماری به مناطق سالم ممانعت شود.
- استفاده از ارقام مقاوم مرکبات در مناطقی که بیماری شایع است
- غرس درختان بادشکن به منظور جلوگیری از وزش باد
- بریدن شاخه‌های بیمار، انهدام اندام‌های آلوده قطع شده
- سمپاشی درختان بهسازی شده با قارچ کش‌های مسی مثل فسفیمکس مس و فسفیمکس 20-30.
آزمایشات انجام شده در استان هرمزگان به منظور کنترل بیماری شانکر باکتریایی بر روی درختان لیموآب نشان داد که استفاده از قارچ کش مخلوط بردو در کنترل بیماری موثر است.
سوالات متداول درباره بیماری شانکر باکتریایی مرکبات
۱) علائم بیماری شانکر باکتریایی چیست؟
این بیماری به برگها، میوهها و سرشاخهها حمله میکند و لکههای زخم مانند برجستهای روی آنها به وجود میآورد. لکههای تازه تشکیل شده روی میوه معمولا برجسته و جوش مانند هستند و بعدا جوشها چوب پنبهای میشوند. جوشهای روی میوه و سرشاخهها سطحیاند و عمق آنها 1-3 میلیمتر بیشتر نیست.
اندازه لکهها به طور عمده به رقم و سن اندامی که به آن حمله میکند بستگی دارد. لکهها در آغاز مدور هستند ولی بعدا شکل آنها نامنظم میشود. لکهها بیشتر در حاشیه یا نوک برگها یا در بخشی از پهنک برگ به طور مجتمع نمایان میشود. دوره حساسیت برگها به عفونت، محدود بوده و لکهها تقریبا هم اندازه هستند.
۲) چه گونه هایی از مرکبات به این بیماری حساس هستند؟
تمام گونههای مرکبات از جمله لیموترش رقم مکزیکن در ایران نسبت به این بیماری باکتریایی حساس هستند و درختان مبتلا زرد و خشک میشوند. این بیماری به میزان کمتری بر روی درختان لیموشیرین، گریپ فروت، پرتقال محلی، نارنج و نارنگی مشاهده شده است.
منبع: اشکان. م، 1390، بیماریهای مهم درختان میوه در ایران، آییژ،3.
