فروشگاه کشاورزی پارس مرکبات | عرضهکننده انواع کود و سم، کارشناسی فنی باغات و مزارع
نویسنده: پارس مرکبات 
بیماری لکه دودهای و نقطه مگسی
لکه دودهای و نقطه مگسی، دو بیماری مختلف که معمولا با هم هستند، روی درختان سیب و گلابی در مناطق معتدل و مرطوب میوهخیز جهان شیوع دارند. این دو بیماری در ایران روی میوه درختان سیب مناطق مرطوب و پرباران مانند مازندران و دماوند دیده میشوند.
قارچهای عامل هر دو بیماری به طور سطحی روی میوههای آلوده، رشد میکنند. به همین علت خسارت عمده آنها به کاهش کیفیت میوههای آلوده مربوط می‌شود.
نشانههای بیماری لکه دودهای و نقطه مگسی سیب
پرگنههای لکه دودهای به نقش ابرهای پراکنده به رنگ سبز زیتونی متمایل به تیره روی میوههای رسیده نمایان میشوند. این لکهها ممکن است تقریبا مدور، منفرد، کوچک یا بزرگ با حاشیههای پخشیده باشند.
پرگنههای بزرگ و بی‌شکل که حاشیه آنها پخشیده بوده، بخشهای بزرگی از میوه را می‌پوشانند، مربوط به انتشار ثانوی قارچ روی میوه هستند. پرگنههای قارچ روی میوه از نظر شکل، بسته به اینکه متعلق به کدام یک از گروه میسلیومی قارچ عامل بیماری باشند، فرق میکنند.
نام نقطه مگسی برای بیان نشانههای این بیماری بسیار گویاست. علایم این بیماری همان پریتسهای دروغی هستند که در دستههای چندتایی روی میوه ظاهر میشوند. این پریتسهای دروغی سطحی، تیره و براقند. لکههای بیماری دایرهوار و یا به طور نامنظمند و قط لکهها معمولا به ۱ تا۳ سانتیمتر میرسد.
نقاط کوچک و براق تشکیل دهنده لکهها، پریتسهای دروغی قارچ هستند. در هوای گرم و مرطوب کنیدیوفورها و کنیدی های این قارچ هم در پرگنههای محتوی پریتسهای دروغی وجود دارند.
عامل بیماری لکه دودهای و نقطه مگسی
قارچ Gloeodes pomigena عامل بیماری لکه دودهای است. عامل بیماری نقطه مگسی Schizothyrium pomi و شکل غیر جنسی آن Zygophiala jamaicensis نام دارد.
مبارزه با بیماری لکه دودهای و نقطه مگسی سیب
- عملیات زراعی در کنترل لکه دودهای و نقطه مگسی موثرند. معلوم شده است که هرس درختان موجب تسریع خشک شدن اندامهای درخت و در نتیجه، کاهش احتمال وقوع و شدت بیماری می‌شود. نقش هرس در کاهش شدت بیماری، به فصل هرس بستگی دارد.
در باغهایی که هرس در خلاص فصول عادی و خشک و به خوبی انجام شده باشد، بیماری کاهش می‌یابد. هرس در خلال فصولی که بارندگی زیاد و هوا مرطوب است، نقش زیادی در کاهش بیماری ندارد.
- حذف و انهدام دیگر میزبان‌های بیماری موجود در مجاورت باغ به کاهش منبع آلودگی کمک میکند.
- در باغهایی که بیماری شدت دارد می‌توان درختها را به فاصله هر ۱۰ تا ۱۴ روز یکبار از موقع ریزش کامل گلبرگ‌ها به بعد، با قارچکشهای مناسب سمپاشی کرد.
در باغهایی که بیماری شدت ندارد، سمپاشی برای بیماری‌های دیگر و یا در مواقعی که شرایط جوی از نظر دما و رطوبت برای بروزبیماری مناسب است، کفایت میکند. قارچکشهای گروه اتیلن بیس دی تیوکارباماتها در کنترل هر دو بیماری بسیار موثرند. همچنین قارچکشهای گروه بنزیمیدازول‌ها.
آفت مگس سیب
مگس‌های بالغ سیب به اندازه ۶ میلیمتر با پاهای زرد و بال‌های روشن و نوارهای عرضی تیره رنگ هستند. آنها در زیر پوست میوه تخم‌ریزی کرده لاروها در داخل آن تونل‌هایی ایجاد میکنند. لاروهای داخل میوه به صورت کرم سفید ۶ میلی‌متری هستند.
گیاهان حساس به این آفت شامل سیب، زغال اخته آبی و آلو است و یک مگس مشابه این حشره آفت گیلاس است.
علایم لاروهای مگس در داخل میوه تونلی ایجاد میکنند و باعث ریزش این میوه میشوند.
برای کنترل و جلوگیری این آفت باید ارقام دیررس بکارید. میوههای ریخته را جمع‌آوری و از بین ببری. از اواخر خرداد تا زمان برداشت تله‌های مگس گیلاس آویزان کنید.
بیماری دارخور درختان سیب
بیماری دارخور درخت سیب بیماری شانکر لوکوستومایی و شانکر سیتوسپورایی هم گفته می‌شود. بیماری دارخور درختان سیب در بیشتر مناطق سیب‌خیز جهان از جمله امریکا و اروپا شیوع دارد. در ایران در باغهای سیب واقع در کوهپایه‌ها و مناطق سردسیری بیشتر شایع است.
نشانههای بیماری دارخور درختان سیب
بارزترین نشانه بیماری پیدایش شانکر روی تنه و شاخههای درختان مبتلاست. ابتدا پوست شاخهها در محل عفونت کمی نرم شده، نشست و رنگ آنها تیره می‌شود.
به تدریج این لکهها یزرگتر و نشست بافت در محل آنها بیشتر، رنگ آنها قهوه‌ای و پوست در محل لکهها خشک شده، به صورت شانکر در می‌آید و متعاقبا پوست شاخه در محل شانکر شکاف بر می‌دارد. اندازه شانکرها بسته به شرایط محیطی و ضعف یا شادابی شاخهها بسیار متفاوت و گاهی ممکن است طول شانکر روی تنه و یا شاخههای اصلی درخت به ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر برسد.
معمولا در بخش مرکزی شانکرها اندامهای تولیدمثل قارچ به شکل جوشهای کوچک سیاه رنگ نمایان می‌گردند. چنانچه شانکر، پیرامون شاخهها را فراگیرد، برگهای شاخههای بالای محل شانکر سبز خشک شده و سرانجام بخشهای بالایی این شاخهها هم می‌خشکد.
از دیگر نشانههای این بیماری اینکه سرشاخههای عفونی درختان مبتلا به بیماری به سرعت پژمرده، برگهای آنها قهوه‌ای شده، در سرتاسر پوست آنها پیکنیدهای تیره رنگ و برجسته قارچ به وجود می‌آیند و سرانجام سرشاخه‌ها از بالا به پایین می‌خشکند. در هوای بارانی و مرطوب اسپورهای بیمارگر که در ماده‌ای ژله‌ای قرار دارند به صورت قطره یا رشته‌های کوتاه از دهانه پیکنیدها بیرون می‌ایند.
عامل بیماری دارخور درختان سیب
قارچ عامل این بیماری در ارنگه و شهر ستانک Leucostoma cincta تشخیص داده شده است که شکل غیرجنسی آن Cytospora cincta نام دارد.
مبارزه با بیماری دارخور درختان سیب
اقدامهای زیر در کنترل بیماری موثرند:
- تراشیدن دقیق شانکرهای موجود روی شاخهها وتنههای درخت و بافتهای آلوده اطراف آنها، همچنین قطع سرشاخههای عفونی و خشکیده ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر دورتر از محدوده عفونی و بلافاصله اندودن مقطع شاخههای بریده و شانکرهای تراشیده شده با خمیرهای محتوی قارچکش از عفونتهای جدید جلوگیری و میسلیومهای باقی مانده احتمالی دربافتهای آلوده پیرامون شانکرها را منهدم میکند.
- سه بار سمپاشی درختهای باغ با قارچکشهای جذبی مناس همزمان با سمپاشیهای توصیه شده علیه کرم سیب و یک بار در پاییز ( بعد از عملیات هرس و پانسمان شاخهها و تنهها) با قارچ کشهای مسی ، برای جلوگیری از عفونتهای جدید در درختان موثرند.
سوالات متداول درباره 3 بیماری لکه دودهای و نقطه مگسی و دارخور درختان سیب
۱)لکه دوده ای و نقطه مگسی چه نوع بیماری هستند و در کدام مناطق شیوع دارند؟
لکه دودهای و نقطه مگسی، دو بیماری مختلف که معمولا با هم هستند، روی درختان سیب و گلابی در مناطق معتدل و مرطوب میوهخیز جهان شیوع دارند. این دو بیماری در ایران روی میوه درختان سیب مناطق مرطوب و پرباران مانند مازندران و دماوند دیده میشوند. قارچهای عامل هر دو بیماری به طور سطحی روی میوههای آلوده، رشد میکنند.
۲) نشانههای بیماری لکه دودهای و نقطه مگسی چیست؟
پرگنههای لکه دودهای به نقش ابرهای پراکنده به رنگ سبز زیتونی متمایل به تیره روی میوههای رسیده نمایان میشوند. این لکهها ممکن است تقریبا مدور، منفرد، کوچک یا بزرگ با حاشیههای پخشیده باشند.
علایم نقطه مگسی همان پریتسهای دروغی هستند که در دستههای چندتایی روی میوه ظاهر میشوند. این پریتسهای دروغی سطحی، تیره و براقند. لکههای بیماری دایرهوار و یا به طور نامنظمند و قط لکهها معمولا به ۱ تا۳ سانتیمتر میرسد. نقاط کوچک و براق تشکیل دهنده لکهها، پریتسهای دروغی قارچ هستند.
۳) برای مبارزه با بیماری دارخور درختان سیب چه اقداماتی لازم است؟
تراشیدن دقیق شانکرهای موجود روی شاخهها وتنههای درخت و بافتهای آلوده اطراف آنها، همچنین قطع سرشاخههای عفونی و خشکیده ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر دورتر از محدوده عفونی و بلافاصله اندودن مقطع شاخههای بریده و شانکرهای تراشیده شده با خمیرهای محتوی قارچکش از عفونتهای جدید جلوگیری و میسلیومهای باقی مانده احتمالی دربافتهای آلوده پیرامون شانکرها را منهدم میکند. سه بار سمپاشی درختهای باغ با قارچکشهای جذبی مناس همزمان با سمپاشیهای توصیه شده علیه کرم سیب و یک بار در پاییز ( بعد از عملیات هرس و پانسمان شاخهها و تنهها) با قارچ کشهای مسی ، برای جلوگیری از عفونتهای جدید در درختان موثرند.
منبع: اشکان، محمد(1390)، بیماری‌های مهم درختان میوه در ایران.
