بیماری سرطان طوقه و ریشه و جاروک سیب

سرطان طوقه و ریشه

این بیماری به گیاهان علفی و چوبی بیش از ۹۳ تیره گیاهان از جمله گونه‌های جنس Malus  و pyryus حمله می‌کند. بیماری سرطان طوقه و ریشه که گال طوقه و ریشه هم نامیده می‌شود در خزانه‌ها، نهالستانها و باغ‌های میوه سراسر جهان شیوع دارد.

نشانه‌های بیماری سرطان طوقه و ریشه

بارزترین نشانه این بیماری تشکیل گال روی یقه، ریشه و گاهی تنه نهالها و درختان است. گالها بر اثر ازدیاد و بزرگ شدن بیش از اندازه سلولها به وجود می‌ایند و از نظر تشریحی، برجستگی‌هایی تقریبا کروی هستند که از بافتهای نامنظم آوندی و پارانشیمی تشکیل شده، بسته به مقدار بافت‌های آوندی، از نرم و اسفنجی تا سفت تغیییر می‌کنند.

تشخیص گالهای ریز و نرم روی ریشه نهال‌ها به دقت و تجربه نیاز دارد، زیرا آنها بسیار شبیه پینه‌هایی هستند که روی پایه‌های ازدیادی بذری و هم گروهی در محل خروج ریشه‌های فرعی ایجاد می‌شوند.

عامل بیماری سرطان طوقه و ریشه

عامل بیماری سرطان طوقه و ریشه در درختان سیب و گلابی( و نیز میوه‌های هسته دار) Agrobacterium tumefaciens نام دارد که به تیره Rhizobiaceae تعلق دارد. این بیماری در خاک و بافت‌های پیرامون گال‌های فعال زمستان گذرانی می‌کند. باکتری از راه زخم وارد میزبان می‌شود.

مبارزه با بیماری سرطان طوقه و ریشه درختان سیب

• درختان و نهال‌های مبتلا به بیماری را نمی‌توان معالجه کرد یا بیماری آنها را تخفیف داد، لذا باید اقدامات لازم برای جلوگیری از پیدایش بیماری اعمال گردد.

انتخاب نهال سالم و احداث باغ در زمینهای عاری از عامل بیماری از جمله این اقدامات به شمار می‌روند.

• حذف و انهدام پایه‌ها و نهال‌های آلوده و نشانه‌دار بلافاصله بعد از کندن آنها از خزانه و نهالستان، انتخاب پایه‌هایی با حساسیت کم نسبت به بیماری و تدارک عملیاتی که کمتر موجب زخم شود، از اقدامات بهداشتی و به زراعی هستند که عملی و مفیدند.

از زمینهایی که در ۴تا ۵ سال گذشته زیر کشت گیاهان مبتلا به گال بوده‌اند نباید برای نهالستان یا احداث باغ استفاده شود.

• فروبردن ریشه‌ها و طوقه پایه‌ها و نهالهای سیب و گلابی قبل از کاشت در محلول هیدروکلروراکسی تتراسیکلین( به شرطی که غلظت محلول به اندازه‌ای باشد که سوختگی ایجاد نکند) نتایج خوبی در کنترل بیماری دارد.

بیماری جاروک سیب

جاروک، مهمترین بیماری فیتوپلاسمی سیب در اروپاست و موجب تضعیف درختان بیمار و کاهش میوه آنها تا ۸۰ درصد می‌شود.

نشانه‌های بیماری جاروک سیب

علائم جاروک سیب روی شاخساره، برگ، میوه و حتی ریشه درختان بیمار ظاهر می‌شوند. بارزترین علامت بیماری تشکیل جارو در بعضی یا تمام قسمتهای تاج درخت است، بدین ترتیب که بر اثر توقف چیرگی انتهایی سرشاخه، تشکیل تعدادی شاخچه‌های باریک و مجتمع با زاویه حاده می‌دهندکه حالت جارویی دارند.

گوشوارکهای برگهای شاخچه‌های جارویی بسیار بزرگ و دندانه‌دار و خود برگ‌ها کوچک‌تر از برگهای سالم می‌شوند.

رنگ برگ‌های درختان بیمار در پاییز به جای زرد، به قرمز متمایل می‌شود، اندازه میوه‌های درختان بیمار نسبت به میوه‌های درختان سالم کوچکتر، ولی دم آنها درازتر، حفره‌های دمگاه و گلگاه این میوه‌ها  کوچکتر و کم عمق تر می‌شوند. همچنین ریشه‌های درختان بیمار کم رشد می‌شوند و به شکل توده مجتمعی از موی ریشه‌های کوتاه در می‌آیند.

نشانه‌های بیماری مستدام نیستند، یعنی جاروها و کوچکی میوه‌ها چند سالی بعد از تظاهر محو می‌شوند، ولی قرمز شدن برگها در پاییز و تغییر شکل دمبرگها چند سال بیشتر دوام دارند.

 چرخه بیماری جاروک سیب

عامل بیماری جاروک سیب با پیوندک و حشرات، مخصوصا زنجرکها منتقل می‌شود، ولی با بذر انتقال پیدا نمی‌کند. دوره کمون بیماری بسته به سن درختهای بیمار تغییر می‌کند، این مدت در نهالها یک سال و درختهای جوان، ۲ سال یا بیشتر است.

مبارزه با بیماری جاروک سیب

• برای احداث باغهای جدید باید از نهال‌ها یا پیوندکهای سالم و عاری از بیماری استفاده کرد.

در باغهای احداث شده درختان آلوده را باید منهدم کرد.

• مبارزه با حشرات ناقل در کاهش انتقال و انتشار بیماری موثر است.
• اگر به تنه درختهای بیمار اکسی تتراسیکلین به روش تحت فشار تزریق شود، نشانه‌های بیماری فروکش کرده،درختان بیمار بهبود می‌یابند. این تیمار معمولا پس از برداشت محصول تا خزان برگ‌ها اعمال می‌شود.

سوالات متداول درباره بیماری سرطان طوقه و ریشه و جاروک سیب

۱) سرطان طوقه و ریشه چیست؟ نشانه این بیماری چگونه بروز میکند؟

بیماری سرطان طوقه و ریشه که گال طوقه و ریشه هم نامیده می‌شود در خزانه‌ها، نهالستانها و باغ‌های میوه سراسر جهان شیوع دارد.

بارزترین نشانه این بیماری تشکیل گال روی یقه، ریشه و گاهی تنه نهالها و درختان است. گالها بر اثر ازدیاد و بزرگ شدن بیش از اندازه سلولها به وجود می‌ایند و از نظر تشریحی، برجستگی‌هایی تقریبا کروی هستند که از بافتهای نامنظم آوندی و پارانشیمی تشکیل شده، بسته به مقدار بافت‌های آوندی، از نرم و اسفنجی تا سفت تغیییر می‌کنند.

تشخیص گالهای ریز و نرم روی ریشه نهال‌ها به دقت و تجربه نیاز دارد، زیرا آنها بسیار شبیه پینه‌هایی هستند که روی پایه‌های ازدیادی بذری و هم گروهی در محل خروج ریشه‌های فرعی ایجاد می‌شوند.

۲) بیماری جاروک سیب چه علائمی دارد؟

علائم جاروک سیب روی شاخساره، برگ، میوه و حتی ریشه درختان بیمار ظاهر می‌شوند. بارزترین علامت بیماری تشکیل جارو در بعضی یا تمام قسمتهای تاج درخت است، بدین ترتیب که بر اثر توقف چیرگی انتهایی سرشاخه، تشکیل تعدادی شاخچه‌های باریک و مجتمع با زاویه حاده می‌دهندکه حالت جارویی دارند.

گوشوارکهای برگهای شاخچه‌های جارویی بسیار بزرگ و دندانه‌دار و خود برگ‌ها کوچک‌تر از برگهای سالم می‌شوند.

رنگ برگ‌های درختان بیمار در پاییز به جای زرد، به قرمز متمایل می‌شود، اندازه میوه‌های درختان بیمار نسبت به میوه‌های درختان سالم کوچکتر، ولی دم آنها درازتر، حفره‌های دمگاه و گلگاه این میوه‌ها  کوچکتر و کم عمق تر می‌شوند.

منبع: اشکان، محمد(1390)، بیماری‌های مهم درختان میوه در ایران.